Oceniając wygodę użytkowania Pentaksa Q należy na niego spojrzeć jak na aparat kompaktowy. Niewielkie rozmiary aparatu są z jednej strony zaletą, bowiem pozwalają zabierać go ze sobą przy najróżniejszych okazjach, z drugiej jednak mogą okazać się wadą jeśli chodzi o optymalne i wygodne ułożenie dłoni. W przypadku Pentaksa Q brakuje niestety miejsca na tylnej ściance aparatu na wygodne umiejscowienie kciuka. Jest to spowodowane tym, że znaczną jej część zajmuje wyświetlacz LCD, a na pozostałej znajdują się przyciski. W efekcie, chcąc stabilnie uchwycić aparat przykrywany kciukiem niemal całą powierzchnię zajmowaną przez przyciski, a to grozi ich przypadkowym wciśnięciem. Można co prawda oprzeć kciuk o niewielką wypustkę znajdującą się bezpośrednio pod pokrętłem sterującym, jednak nie zapewnia to bardzo stabilnego uchwytu. Plusem Pentaksa Q jest natomiast walcowate zgrubienie na przedniej ściance aparatu stanowiące swego rodzaju rękojeść lub jej namiastkę. W połączeniu z gumowym materiałem, którym została wyłożona owa „rękojeść” zapewnia całkiem dobre oparcie na palce i dość wyraźnie poprawia stabilność uchwytu. Ogólnie można powiedzieć, że mimo niewielkich rozmiarów, Pentax Q nieźle i dość stabilnie leży w dłoni.

Pentax Q całkiem dobrze wypada względem wygody użytkowania przycisków. Choć miejsca na obudowie aparatu jest stosunkowo niewiele, konstruktorom udało się wyposażyć go w całkiem rozsądną liczbę przycisków, które jednocześnie zapewniają dość dobrą ergonomię obsługi. Trzeba jednak przyznać, że mają one niewielkie rozmiary, przez co osobom o większych dłoniach mogą sprawiać nieco problemu. Musimy jednak przyznać, że podczas testowania ich obsługa nie sprawiała nam jakichś szczególnych kłopotów. Zaletą Pentaksa Q jest aktywny panel sterowania, który daje nam dostęp do całkiem sporej liczby ustawień i pozwala na dość szybką konfigurację aparatu. Ciekawym rozwiązaniem jest również szybkie pokrętło znajdujące się na przedniej ściance aparatu. Pozwala ono na szybki wybór różnych ustawień aparatu, aczkolwiek dotyczą one w głównej mierze sposobu przetwarzania zdjęć. Gdyby konstruktorzy aparatu zdecydowali się rozszerzyć możliwości konfiguracyjne tego pokrętła, mogłoby to dodatkowo wpłynąć na przyspieszenie jego obsługi.

Warto w tym miejscu powiedzieć również parę słów o dostępnych w Pentaksie Q czasach otwarcia migawki, a w szczególności o trybie Bulb. Przy korzystaniu z obiektywów wyposażonych w mechaniczną migawkę mamy dostęp do czasów w zakresie od 1/2000 sekundy do 30 sekund. Możemy również korzystać z trybu Bulb. Po włączeniu migawki elektronicznej dostępne stają się również krótsze czasy otwarcia migawki aż do 1/8000 s. Jeśli jednak używamy obiektywu bez migawki, dostępna staje się jedynie migawka elektroniczna zapewniająca zakres czasów w przedziale od 1/8000 do 2 sekund. Niedostępny jest wówczas tryb Bulb.

Zdarza się, że producenci aparatów wprowadzają pewne ograniczenia czasowe w trybie Bulb. Dla przykładu, w Panasoniku G3 czas otwarcia migawki w tym trybie jest ograniczony do 2 minut. W Pentaksie Q również wprowadzono ograniczenie, i jak czytamy w instrukcji aparatu: Działanie trybu czasu B zostaje zakończone, kiedy czas ekspozycji przekroczy 32 sekundy. W praktyce jednak okazuje się, że maksymalny czas wynosi 30 sekund.

Zważywszy na to, że mamy w Q dostęp do czasu otwarcia migawki 30 sekund, owo ograniczenie w trybie Bulb wydaje się być zupełnie absurdalne i sprawia, że jest on w zasadzie bezużyteczny. Jeśli ktoś potrzebuje wykonać dłuższą ekspozycję niż 30 sekund, to musi być świadom, że w Pentaksie Q jest to niemożliwe. Oczywiście można by argumentować, że taki tryb Bulb nie jest zupełnie bezużyteczny, bowiem dzięki niemu mamy do dyspozycji ciągły zakres czasów, a nie krokowy co 1/3 EV. Z drugiej jednak strony, łatwiej użyć konkretnego czasu, wciskając po prostu spust migawki i pozwolić aby aparat automatycznie go odmierzył niż męczyć się z tym samemu. Dodatkowo krok 1/3 EV jest na tyle mały, że w zakresie od kilku do 30 sekund zapewnia całkiem spory wybór możliwości. Bądź co bądź, głównym przeznaczeniem trybu Bulb jest jednak dostęp do długich czasów otwarcia migawki, których aparat w normalnym trybie nie oferuje.

Obiektywy

Równolegle z premierą Pentaksa Q, producent zaprezentował pięć obiektywów dedykowanych dla tego systemu:

• Pentax Q-01 Standard Prime 8.5 mm f/1.9,
• Pentax Q-02 Standard Zoom 5–15 mm f/2.8–4.5,
• Pentax Q-03 Fish-Eye 3.2 mm f/5.6,
• Pentax Q-04 Toy Lens Wide 6.3 mm f/7.1,
• Pentax Q-05 Toy Lens Telephoto 18 mm f/8.

Szybkość

Do szybkości działania w zakresie obsługi aparatu nie mamy w zasadzie zastrzeżeń. Takie operacje, jak przeglądanie menu, dokonywanie ustawień, odtwarzanie zdjęć, ich powiększanie oraz przechodzenie do poziomu miniaturek, odbywają się płynnie. Jedynie przy ładowaniu indeksu z 90 miniaturkami przyjdzie nam poczekać niecałe 3 sekundy. Uruchamianie również odbywa się dość szybko, choć od momentu wciśnięcia przycisku ON/OFF do zrobienia pierwszego zdjęcia mija średnio ponad 3 sekundy (łącznie z czasem potrzebnym na automatyczne ustawienie ostrości). Usuwanie pojedynczych zdjęć trwa od sekundy maksymalnie do dwóch w zależności od formatu pliku. Formatowanie kart natomiast odbywa się całkiem szybko. W przypadku karty o pojemności 8 GB zapełnionej niemal całkowicie trwało niecałe 3 sekundy.

Mamy jednak pewne zastrzeżenia do szybkości zapisywania zdjęć na kartę pamięci, a w szczególności do tego, że podczas tego procesu aparat nie reaguje na większość przycisków. Co prawda przy zapisie JPEG-ów trudno jest to odczuć, jednak w przypadku zapisywania plików RAW lub RAW+JPEG zaczyna to przeszkadzać. Jeśli korzystamy z karty z klasą szybkości 6, wówczas zapis trwa 7 lub 8 sekund odpowiednio dla opcji RAW lub RAW+JPEG. Sytuacja poprawia się gdy skorzystamy z karty o klasie szybkości 10. Wówczas dioda zapisu na kartę miga odpowiednio przez około 6 i 5 sekund. Podczas zapisu znaczna część przycisków nie reaguje, przez co na przykład wejście do menu lub otwarcie panelu sterowania jest niemożliwe. Można jedynie zmienić przysłonę lub migawkę oraz kompensację ekspozycji. Na szczęście daje się wykonywać kolejne zdjęcia. Trzeba jednak pamiętać o tym, że wykonanie kilku kolejnych zdjęć w surowym formacie szybko zapełni nam bufor, a wówczas zrobienie następnego zdjęcie będzie niemożliwe do czasu zwolnienia wystarczającej ilości miejsca.

Zdjęcia seryjne

Pentax Q posiada dwa tryby zdjęć seryjnych: szybki (Hi) oraz wolny (Lo). Pierwszy z nich umożliwia wykonywanie zdjęć z szybkością 5 kl/s i dostępny jest jedynie w przypadku wykonywania zdjęć w formacie JPEG. Tryb wolny natomiast pozwala na fotografowanie z szybkością 1.5 kl/s i poza JPEG-ami można w nim również zapisywać zdjęcia w surowym formacie.

Test zdjęć seryjnych wykonaliśmy z kartą SanDisk Extreme 4.0 GB (10 klasy szybkości) przy czułości ustawionej na ISO 1600 i migawce 1/1000 sekundy. Zdjęcia w formacie RAW zajmowały 22.1 MB, a pliki JPEG LARGE w najlepszej jakości o rozdzielczości 4000×3000 pikseli około 4.3 MB. W obu dostępnych trybach wykonaliśmy test na JPEG-ach, natomiast w trybie Lo sprawdziliśmy również zachowanie aparatu przy zapisie RAW-ów. Dla trwającej 30 sekund serii otrzymaliśmy następujące rezultaty:

• tryb H
  • 45 zdjęć JPEG LARGE (1.5 kl/s),
• tryb L
  • 38 zdjęć JPEG LARGE (1.27 kl/s),
  • 14 zdjęć RAW (0.47 kl/s).

W początkowej fazie testu aparat wykonuje serię 6 zdjęć osiągając prędkość fotografowania na poziomie niemal 6 kl/s, czyli nawet wyższą niż deklarowana. Następnie jednak wyraźnie zwalnia, a kolejne zdjęcia są wykonywane w dość nierównomiernym tempie. Średnia prędkość fotografowania wyniosła w tym przypadku około 1.3 kl/s. Spójrzmy teraz na wyniki dla trybu wolnego.

Dla plików JPEG aparat utrzymuje mniej więcej stałą prędkość fotografowania przez cały 30-sekundowy odcinek czasu. Wynosi ona niecałe 1.3 kl/s, czyli do deklarowanej wartości nieco brakuje. W przypadku surowych plików trudno mówić o trybie seryjnym. Jedynie pierwsze trzy zdjęcia aparat zrobił z prędkością około 1.25 kl/s, po czym nieznacznie zwolnił wykonując jeszcze dwa kolejne zdjęcia. Dalsze fotografowanie odbywało się dość nierównomiernie, a przerwy pomiędzy kolejnymi zdjęciami sięgały nawet około 4 sekund. Niestety, głównym ograniczeniem w tym przypadku jest wspomniany wcześniej wolny zapis zdjęć na kartę.

Trzeba przyznać, że pod względem zdjęć seryjnych Pentax Q nie ma się czym pochwalić. Co prawda aparat osiąga wysoką szybkość fotografowania na poziomie 6 kl/s, jednak trzeba pamiętać, że jest ona ograniczona zaledwie do 6 zdjęć i jedynie w formacie JPEG. W kategorii zdjęć seryjnych konkurencyjne bezlusterkowce takie jak na przykład E-PM1, GF3 albo NEX-C3 pokazały jednak więcej.

Zdjęcia z przedziałem czasu

W trybie tym aparat automatycznie wykonuje serię zdjęć z zadanym przedziałem czasowym. W menu aparatu użytkownik musi określić przedział czasowy z jakim wykonywane będą zdjęcia (w zakresie od 1 sekundy do 24 godzin) oraz ich liczbę (od 1 do 999). Dodatkowo można ustawić czas, w którym rozpocznie się fotografowanie. Jest to idealne rozwiązanie do fotografowania poklatkowego w dużej skali czasu, bo aparat automatycznie robi nam zdjęcia bez naszej obecności. Wykonując taką serię zdjęć i składając ją w animację możemy na przykład pokazać ruch chmur, zachód słońca, czy nocne życie w mieście.

Stabilizacja

Pentax Q został wyposażony w mechanizm stabilizacji matrycy. Można go uruchomić w menu fotografowania lub z poziomu panelu sterowania. Dodatkowo w menu ustawień niestandardowych można ustawić, czy włączona stabilizacja ma pracować ciągle (również w trakcie kadrowania) czy jedynie podczas wykonywania zdjęcia.

Testując stabilizację obrazu, dla różnych wartości czasu ekspozycji wykonujemy serię minimum 20 zdjęć, przy czym robimy to zarówno z włączoną jak i wyłączoną stabilizacją. Następnie sprawdzamy, ile zdjęć w danej serii jest poruszonych. Otrzymane wyniki prezentujemy na poniższym wykresie, w formie procentów liczby zdjęć poruszonych do całkowitej liczby zdjęć w serii. Zero na skali poziomej odpowiada najkrótszej ekspozycji czyli 1/60 sekundy. Test wykonywany był z obiektywem Pentax Q-01 Standard Prime 8.5 mm f/1.9.

Na powyższym wykresie można zauważyć, że przesunięcie pomiędzy krzywą dla włączonej i wyłączonej stabilizacji sięga maksymalnie 2 EV. Wartość tę należy zatem traktować jako poziom skuteczności systemu stabilizacji zastosowanego w Pentaksie Q. Wynik ten nie jest szczególnie imponujący, aczkolwiek można go uznać za zadowalający. Podobny poziom pokazał również testowany niedawno Olympus E-PM1.

Czyszczenie matrycy

Pentax Q posiada system czyszczenia matrycy, który usuwa ewentualny kurz, wprowadzając matrycę w drgania. Opcje dotyczące czyszczenia odnajdziemy w menu ustawień aparatu. Poza tym, że czyszczenie można uruchomić w każdym dowolnym momencie, istnieje również możliwość uruchamiania automatycznego czyszczenia przy włączaniu i/lub wyłączaniu aparatu. Podczas testowania Pentaksa Q mieliśmy aktywną opcję czyszczenia podczas wyłączania aparatu i nie zauważyliśmy, aby na matrycy pojawiły się jakieś drobiny kurzu. Możemy zatem uznać, że system działa sprawnie. Warto również dodać, że w testowanym aparacie matryca osadzona jest bardzo płytko. Nie ma więc najmniejszego problemu aby wyczyścić matrycę za pomocą typowej fotograficznej gruszki, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Lampa błyskowa

Pentax Q posiada wbudowaną lampę błyskową o liczbie przewodniej około 7 dla ISO 200 lub 5.6 dla ISO 125. Czas synchronizacji wynosi 1/2000 s w przypadku obiektywu z wbudowaną migawką lub 1/13 s dla migawki elektronicznej. Może ona pracować w następujących trybach:

• Błysk automatyczny,
• Błysk automatyczny + redukcja czerwonych oczu,
• Błysk włączony,
• Błysk włączony + redukcja czerwonych oczu,
• Synchronizacja z długimi czasami naświetlania,
• Synchronizacja z długimi czasami naświetlania + redukcja czerwonych oczu,
• Synchronizacja na tylną kurtynę,
• Błysk wyłączony.

Warto dodać, że nie musimy lampy otwierać aby z niej skorzystać. Błyska ona również w pozycji zamkniętej, przy czym w menu ustawień niestandardowych musi być zaznaczona odpowiednia opcja. Po co zatem ten imponujący wysięgnik? W przypadku użycia obiektywu Pentax Q-01 Standard Prime 8.5 mm f/1.9 użycie lampy w zamkniętej pozycji nie powoduje pojawienia się cienia na zdjęciach. Jesteśmy jednak pewni, że w przypadku podłączenia do aparatu na przykład obiektywu Pentax Q-02 Standard Zoom 5–15 mm f/2.8–4 może on rzucać cień jeśli błyśniemy lampą w pozycji zamkniętej. Aby tego uniknąć konieczne będzie wówczas otwarcie lampy.

Siłę błysku porównujemy zawsze wykonując zdjęcie przy czułości ISO 100, migawce 1/100 sekundy i przysłonie f/8.0. Ponieważ Pentax Q nie posiada ISO 100 zmuszeni byliśmy użyć najniższej dostępnej czułości, czyli ISO 125. Teoretycznie, aby zachować tę samą ekspozycję powinniśmy podnieść wartość przysłony do f/9.0 jednak w Pentaksie Q maksymalna wartość przysłony wynosi f/8.0, zatem zmuszeni byliśmy użyć właśnie tej wartości. Drugie zdjęcie wykonaliśmy również przy ISO 125 jednak w trybie P, pozwalając tym samym na to, by aparat dobrał parametry ekspozycji automatycznie (w tym przypadku były to: f/1.9, 1/25 s). Wykonane zdjęcia porównujemy do analogicznych wykonanych przy okazji testu Panasonika GF3

Q (M)		GF3 (M)
Q (P)		GF3 (P)

Co prawda w trybie manualnym można dopatrzyć się minimalnej przewagi Pentaksa nad Panasonikiem, jednak trzeba pamiętać, że w jego przypadku ze względu na ISO 125 mamy ekspozycję większą o 1/3 EV. Z drugiej jednak strony, w trybie P GF3 nieco lepiej doświetlił zdjęcie. Mimo wszystko trzeba przyznać, że lampa w Pentaksie Q jest słaba (podobnie zresztą jak w Panasoniku).

W przeciwieństwie do GF3, dzięki obecności gorącej stopki do Pentaksa Q można podłączyć zewnętrzną lampę błyskową, co niewątpliwie jest jego zaletą. Aparat jest w pełni kompatybilny z lampami Pentaksa o symbolach: AF540FGZ (liczba przewodnia 54 dla ISO 100), AF360FGZ (liczba przewodnia 36 dla ISO 100), AF200FG (liczba przewodnia 20 dla ISO 100). Istnieje również możliwość wykorzystania lampy błyskowej do zdjęć makro AF160FC.

Autofokus

W Pentaksie Q podobnie jak w innych bezlusterkowcach mamy system ustawiania ostrości działający w oparciu o detekcję kontrastu. Do wyboru mamy 5 trybów działania AF:

• Wykrywanie twarzy – aparat może wykrywać do 12 twarzy w kadrze,
• Śledzenie – aparat śledzi ostrość na obiekcie, który w momencie wciśnięcia spustu migawki do połowy znalazł się w obszarze ramki ostrości,
• Wybór AF (25 punktów) – kadr zostaje podzielony na 25 obszarów (5×5), a następnie można wybrać wielkość pola ostrości, używając 25, 9, 5, 3 lub tylko 1 z dostępnych obszarów oraz wybrać miejsce położenia w przypadku pól o wielkości mniejszej niż 25 obszarów,
• Punktowy – możliwość ustawiania niewielkiej ramki ostrości w dowolnym miejscu znacznej części kadru,
• Centralny – ustawianie ostrości w oparciu o punkt AF ustawiony w centrum kadru.

Standardowo w teście celności autofokusa wykonujemy serię 40 zdjęć. Przysłonę w obiektywie ustawiamy na f/2.8 i fotografujemy tablicę rozdzielczości, każdorazowo przeogniskowując obiektyw. Wyniki przedstawiamy w postaci histogramu, który prezentuje procentowe wartości odchyłek od najlepszego pomiaru MTF50 w serii.

Trzeba przyznać, że wyniki Pentaksa Q nie zachwycają, zwłaszcza kiedy porównamy je do osiągów konkurencji. Warto także dodać, że wartości MTF50 jakie uzyskaliśmy podczas testu AF były wyraźnie niższe od maksymalnej wartości jaką zanotowaliśmy manualnie podczas testu rozdzielczości. To skłoniło nas do sprawdzenia, czy testowany aparat nie ma przypadkiem tendencji do ustawiania ostrości przed lub za obiektem. Spójrzmy na poniższe zdjęcie.

Zdjęcie zostało wykonane na przysłonie f/2.0 i mimo sporej głębi ostrości widać, że mamy do czynienia z dość wyraźnym front focusem. Dlaczego sprzedawany w komplecie zestaw aparat plus obiektyw, który daje dość dużą głębię ostrości ze względu na małą matrycę, daje tak duży front focus, jest dla nas zagadką…

Pomiar światła

System pomiaru światła w Pentaksie Q działa w zakresie od 1.3 do 17 EV (dla f/1.9 i ISO 125). Kompensacja ekspozycji może odbywać się w zakresie od −3 do +3 EV z krokiem 1/3 EV. W testowanym Pentaksie dostępne są 3 standardowe tryby pomiaru światła:

• wielosegmentowy,
• centralnie ważony,
• punktowy centralny.

System pomiaru światła nie sprawiał nam problemów i można uznać, ze działa poprawnie. Podczas fotografowania scenki testowej zauważyliśmy jednak, że mimo niezmiennych parametrów ekspozycji i stałego oświetlenia, czasami kolejne zdjęcia różniły się wyraźnie poziomem naświetlenia. Poniżej prezentujemy animację przedstawiającą wycinki dwóch kolejnych zdjęć scenki wykonanych przy tych samych parametrach ekspozycji. Widać na niej, że wyraźnie różnią się one jasnością.

Trudno powiedzieć co jest przyczyną takiego zachowania. Być może problem leży w nierównym domykaniu przysłony ze zdjęcia na zdjęcie. Przy ogniskowej 8.5 mm stosowanie przysłon na poziomie f/4 czy f/5.6 powoduje, że czynny otwór zbierający światło ma rozmiar około 2 mm. To bardzo mało. Wystarczy, że przysłona ze zdjęcia na zdjęcie zmieni swój rozmiar o 0.1–0.2 mm (czyli na poziomie 10%), da to różnice w naświetleniu sięgającą 20%.