W skrócie możemy napisać, że do nocnych obserwacji z ręki najlepiej nadają się lornetki o obiektywach od 50 do 63 mm i powiększeniach w zakresie od 7 do 10 razy. Przy doborze konkretnych parametrów należy kierować się maksymalnym rozmiarem naszej źrenicy oka. Jeśli w warunkach nocnych rozszerza się ona do około 7 mm, powinniśmy zainteresować się modelami 7×50, 8×56 lub 9×63. Gdy mamy ponad 40 lat i nasza źrenica ma maksymalny rozmiar około 6 mm, lepiej skupić się na lornetkach w stylu 8×50, 10×56 lub 10×60. Gdy jesteśmy starszym myśliwym lub miłośnikiem astronomii i nasza źrenica nie osiąga rozmiarów większych niż 5 mm, nie należy kupować lornetki 8×56, bo bardzo podobne efekty da nam model 8×42 lub instrument klasy 10×50 lub 11×56.

Wszystko to są jednak teoretyczne rozważania, które nie biorą pod uwagę realnych osiągów lornetek. Co z tego, że nasza lornetka ma idealnie dopasowane do naszego oka parametry, kiedy jednocześnie ma fatalną transmisję i duże aberracje optyczne? W przypadku nocnych obserwacji szczególnie transmisja jest ważna i na dodatek musi mieć ona odpowiedni przebieg w zależności od długości fali. Można bowiem podać przykład lornetki, która całościowo przepuszcza przez swoją optykę więcej światła, ale w nocy sprawi się gorzej niż inna lornetka, której całkowita transmisja jest mniejsza.

----- R E K L A M A -----

ZASZALEJ NA ŚWIĘTA

Sony 24-70/2.8 FE GM - KOMIS

3799 zł

Sony 600/4 FE GM OSS - KOMIS

47999 zł

Fujifilm GFX 50S II (2262 zdj.) - KOMIS

10999 zł

Sony 70-200/2.8 FE GM OSS - KOMIS

6298 zł

Aby to zrozumieć musimy wspomnieć kilka słów o budowie naszego narządu wzroku. Na siatkówce mamy dwa typy detektorów – czopki i pręciki. Czopki są pobudzane tylko dużymi ilościami światła i odpowiadają za widzenie dzienne. Ponieważ występują trzy typy czopków, których maksymalne czułości występują dla długości fali odpowiednio 420, 534 i 564 nm, dzięki nim jesteśmy w stanie rozróżniać kolory.

Pręciki są ponad 100 razy czulsze od czopków i to one odpowiadają za widzenie nocne. Ich wadą jest to, że występują tylko w jednym rodzaju, w efekcie w nocy mamy problemy z rozróżnianiem kolorów. Maksimum czułości pręcików występuje dla długości fali 498 nm, ale reagują one na światło z zakresu od 390 do 600 nm (Bowmaker & Dartnall, 1980, J. Physiol., 298, 501). To narzuca bardzo wyraźne ograniczenia na transmisję naszej idealnej lornetki. Szybki rzut okiem na kilka naszych ostatnich testów pokazuje, że wiele współczesnych instrumentów osiąga wysoką transmisję na poziomie 90%, ale bardzo często ten maksymalny wynik wypada dla okolic 600 nm lub więcej czyli tam, gdzie pręciki już nie pracują. Taka lornetka w nocy sprawdzi się średnio…

W celu sprawdzenia, która z przetestowanych przez nas lornetek najlepiej sprawi się w nocy, trzeba przemnożyć przez siebie wykres transmisji danej lornetki oraz krzywą czułości pręcików, a potem obliczyć pole pod uzyskaną w ten sposób krzywą. Pole to można wyrazić przez średnią transmisję w całym przedziale optycznym.

Najlepiej wytłumaczyć to na przykładzie. Poniższy wykres pokazuje wykres transmisji współcześnie produkowanej lornetki (zielona krzywa), krzywą czułości pręcików (czerwone krzyże) oraz wynikową krzywą powstałą przez wymnożenie obu poprzednich krzywych przez siebie (niebieskie krzyże). Pole pod tą krzywą daje się wyrazić średnią transmisją, która w tym przypadku wynosi 43.7%.

Wynik ten wydaje się mały, ale to tylko efekt mnożenia przez siebie dwóch ułamków mniejszych od jedności, który zawsze skutkuje jeszcze mniejszym ułamkiem. Dla porównania możemy pokazać wynik analogicznej operacji dla starej rosyjskiej lornetki z tanimi powłokami antyodbiciowymi wykonanymi z fluorku magnezu.

Tym razem średnia transmisja wynosi 29.9%, co wyraźnie pokazuje, że stary rosyjski sprzęt słabo nadaje się do obserwacji w nocy.

Przejdźmy więc do konkretów. Wybraliśmy z naszej bazy krzywe transmisji uzyskane dla wszystkich przetestowanych przez nas lornetek o klasycznych nocnych parametrach, czyli 7×50, 10×50 i 8×56, a następnie uszeregowaliśmy je według średniej transmisji uwzględniającej krzywą czułości pręcików.

Zaczynamy od grupy o parametrach 7×50. Uzyskane wyniki prezentuje poniższa tabela.

Pierwsza trójka nie jest żadną niespodzianką. Klasyczne Porro w wykonaniu tak renomowanych producentów jak Fujinon, Steiner i Docter zajęło całe podium. Warto odnotować dobry wynik obu produktów Delta Optical. Co ciekawe, nawet krytykowany przez nas za brak niektórych powłok Steiner Navigator wypada lepiej od Jenoptema wyposażonego w wielowarstwowe powłoki T3M. To pokazuje, jak duży postęp dokonał się w tej dziedzinie w ostatnich kilkudziesięciu latach. Pokazuje też, że powłoki z Jeny nie były niczym szczególnym. Potwierdza to niewielka przewaga, jaką ma wielowarstwowy Jenoptem, nad dużo starszym, wyposażonym w jednowarstwowe powłoki Marseptitem 7×50. Na wyniki produktów PZO należy spuścić zasłonę milczenia. Używanie ich w nocy to nieporozumienie.

Zobaczmy teraz, jak wygląda sytuacja w kategorii 10×50.

Pierwsze miejsce, prawie ex equo, zajmują Nikon i Delta. Nie umniejszając nic ich wynikom, trzeba jednak zaznaczyć, że w tej kategorii konkurencja była mniejsza. Dokładnego wykresu transmisji nie uzyskaliśmy bowiem dla żadnego instrumentu najbardziej renomowanych marek takich jak Docter, Fujinon, Steiner, Zeiss i Swarovski. W zestawieniu jest za to Leica i to w dwóch odsłonach, ale wypada gorzej od tańszych konkurentów. Widać też, jak mało dała poprawa powłok przy przejściu od zwykłego Ultravida do wersji HD. Widać też, że nowsze nie zawsze znaczy lepsze. Nowy Alpen Teton wypada tutaj gorzej od starego. Stawkę zamykają, zgodnie z oczekiwaniami, tanie „dachówki”.

Na koniec zostawiliśmy największy nocny klasyk, czyli parametry 8×56.

Tutaj konkurencja była naprawdę duża. Na tyle duża, że pierwsza lornetka z rankingu 10×50, w tabeli 8×56 znalazłaby się dopiero na 11 miejscu! Pierwsza piątka nie jest żadnym zaskoczeniem. Znów znalazły się tutaj same tuzy: Docter, Steiner, Zeiss i Leica. Warto jeszcze odnotować dobry wynik obu Delt z serii Titanium (modele Porro), a także spektakularną porażkę drogiego i dalmierzowego Zeissa.

Przedstawione przez nas rankingi jednoznacznie wskazują na to, która lornetka najlepiej sprawdzi się w nocy. Czy należy bezkrytycznie podchodzić do tych wyników? Nie do końca. Ilość światła, które dociera do naszego oka, nawet jeśli chodzi o obserwacje nocne, to tylko jedna z rzeczy, jakie należy wziąć pod uwagę. Ważne jest też przecież pole widzenia, waga i gabaryty lornetki, odstęp źrenicy i tak prozaiczna rzecz, jak lornetka leży nam przy oku. Wyboru więc należy dokonywać mądrze, czego wszystkim z całego serca życzę!