Dwa pierwsze odcinki naszego cyklu poświęconego sprzętowi Nikon Sport Optics skupiały się na historii. Zaprezentowaliśmy tam narodziny optyki obserwacyjnej w Kraju Kwitnącej Wiśni oraz omówiliśmy powstanie firmy Nippon Kogaku, która była głównym dostawcą przyrządów optycznych dla Armii i Marynarki Cesarskiej. Przedstawiliśmy powojenną historię firmy, która mimo amerykańskiej okupacji, konsekwentnie się rozwijała i tworzyła nowe konstrukcje. Wspomnieliśmy wreszcie o najciekawszych modelach produkowanych w czasach bardziej współczesnych.

Trzecią część cyklu poświęcimy na przedstawienie ogromnej gamy lornetek z pryzmatami Porro. Na początek warto sobie odpowiedzieć na pytanie: „Po co w ogóle w lornetce pryzmaty?”. Jak wiadomo, soczewka skupiająca, dla odległych przedmiotów, daje obraz pomniejszony i odwrócony. Dokładnie tak samo zachowuje się obiektyw; bez znaczenia, czy jest to obiektyw lornetki, lunety czy aparatu fotograficznego. Istnieją jednak lornetki, w których nie stosuje się pryzmatów, a mimo to dają one obraz prosty. Są to lornetki w tak zwanym układzie Galileusza, w których stosuje się okulary o ujemnej zdolności skupiającej (czyli wykonane zwykle dwóch soczewek rozpraszających). Lornetki takie nadają się tylko do małych powiększeń, cechują się umiarkowaną ostrością i sporą dystorsją obrazu oraz niewielkim polem widzenia. Lornetki teatralne to typowy przykład lornetek w układzie Galileusza. Aby uzyskać znacznie wyższą jakość obrazu, także przy większych powiększeniach, konieczne jest zastosowanie zupełnie innych okularów - złożonych układów optycznych, które cechują się dużym polem widzenia, brakiem dystorsji, dobrze skorygowaną krzywizną pola, itp. W takich okularach możliwe jest także zastosowanie krzyża nitek czy siatki podziałowej. Zanim jeszcze powstały pierwsze lornetki, wysokiej jakości okulary zostały opracowane na potrzeby głównie mikroskopów i teleskopów astronomicznych. Z biegiem czasu upowszechniły się konstrukcje typu Heugensa, Ramsdena, Kellnera, Ploessla czy ortoskopowe, by wymienić tylko kilka podstawowych. Okulary te, w połączeniu z mikroskopem czy lunetą dawały obrazy odwrócone, co nie miało specjalnego znaczenia ani w obserwacji ciał niebieskich, ani preparatów mikroskopowych. Aby jednak zastosowanie takich okularów miało sens w lornetkach, przeznaczonych głównie do obserwacji ziemskich, istotne jest uzyskanie obrazu prostego. Dlatego konieczne jest jego ponowne odwrócenie. To właśnie jest zadanie dla pryzmatów.

----- R E K L A M A -----

OBIEKTYWY ZEISS W PROMOCJI BLACK FRIDAY

Zeiss 85/4 Tele Tessar T* ZM

3998 zł 3399 zł

Zeiss 25/2 Batis (SONY E)

5898 zł 5014 zł

Zeiss 21/2.8 Loxia (Sony E))

5498 zł 4454 zł

Zeiss 85/1.4 Milvus ZF.2 (Nikon F)

6998 zł 4549 zł

Opracowany przez włoskiego optyka Igniazio Porro układ, składa się w dwóch identycznych pryzmatów, z których każdy jest graniastosłupem prostym o podstawie trójkąta prostokątnego. Regularny kształt pryzmatów – tylko 5 ścian, z których zaledwie 3 są czynne optycznie – obniża koszty ich wyprodukowania oraz znacznie ułatwia trwały i precyzyjny montaż wewnątrz korpusu lornetki. W każdym z pryzmatów wykorzystuje się dwukrotnie zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia światła, więc pryzmaty takie teoretycznie mogą być montowane w lornetkach bez jakichkolwiek powłok odbijających czy wyczernień. Wszystko to sprawia, że klasyczne lornetki z pryzmatami w układzie Porro cechują się niższą ceną niż lornetki dachowe o podobnych parametrach, a dodatkowo wysoką trwałością i dobrą sprawnością optyczną i ostrością obrazu. Charakterystyczną cechą pryzmatów w układzie Porro jest przesunięcie wiązki światła przez nie przechodzącej. Wielkość tego przesunięcia zależy tylko i wyłącznie od rozmiarów pryzmatów i w przybliżeniu można przyjąć, że oś optyczna po przejściu przez pryzmaty Porro zostaje przesunięta o wielkość równą:

d/2^1/2

gdzie d to wymiar przeciwprostokątnej w podstawie pryzmatu.

W przeważającej większości lornetek Nikon pryzmaty ustawiane są tak, że osie optyczne obiektywów są silniej rozsunięte niż osie okularów. Daje to następujące korzyści:

• zwiększa efekt stereoskopowy podczas obserwacji,
• poprawia ergonomię lornetki; jest ona szersza w tej części, gdzie trzymają ją dłonie,
• umożliwia budowę lornetek o dużych średnicach obiektywów, nawet 100 mm.

Małe lornetki często wykonane są w oparciu o odwrócony układ Porro – tam obiektywy są umieszczone bliżej niż okulary. Rozwiązanie takie pozwala na konstrukcję bardzo małych instrumentów, które ograniczone są jedynie rozstawem okularów.

Na czele oferty lornetek Nikon z pryzmatami Porro stoi nieliczna i równie nie mało popularna seria SE / E II. Lornetki te wyróżniają się kompaktową i niezwykle solidną konstrukcją (lekki, odlewany ciśnieniowo korpus ze stopów magnezu). Lornetki E II, osiągalne z parametrami 8x30 lub 10x35, to prawdziwa klasyka gatunku – obiektywy w metalowych oprawach, elegancka okleina skóropodobna na korpusach pryzmatów, dostęp do pryzmatów możliwy po odkręceniu przedniej lub tylnej pokrywy. Lornetki wyróżniają się zastosowaniem wysokiej jakości okularów szerokokątnych o pozornym polu widzenia rzędu 70°, co w połączeniu z umiarkowanymi powiększeniami daje jedne z najwyższych w tej klasie pól widzenia.

Nikon 10x35E II

Lornetki SE (czyli Super E) to trzy modele o parametrach 8x32, 10x42 lub 12x50. Korpusy tych lornetek posiadają bardziej nowoczesny kształt, są one w całości pokryte gumą, co poprawia chwyt i zabezpiecza lornetkę przed drobnymi wstrząsami. Wadą takiego rozwiązania jest znacznie utrudniony dostęp do pryzmatów. Lornetki te posiadają okulary o polu widzenia 60º, a więc właściwie dokładnie tyle na ile pozwala percepcja nieruchomej gałki ocznej. Ciśnieniowo odlewany, magnezowy szkielet lornetek zapewnia im trwałość na dziesięciolecia intensywnego użytkowania.

Nikon SE 10x42 CF

Obie serie (E II oraz SE) cechują się doskonałą korekcją układu optycznego, przez co obserwator nie męczy wzroku – jest to niezwykle ważne, jeśli lornetka ma być stosowana często i do długotrwałych obserwacji, a od obrazu oczekujemy najwyższej możliwej czytelności szczegółów. Nie są to z pewnością lornetki tanie, ale każdy koneser optyki z najwyższej półki szybko doceni możliwości tych instrumentów. Wynik modelu 10x42 SE uzyskany w teście wykonanym na tym portalu najlepiej świadczy o możliwościach tych lornetek. Wady? Brak wodoszczelności, wypełnienia azotem i mimo bardzo wysokiej transmisji trochę mała jasność obrazów – źrenice wyjściowe wahają się w przedziale od 3,5 mm do 4,2 mm. Wyraźnie brakuje tu nocnej lornetki ze źrenicami na poziomie 5-7 mm.

Równie solidne są lornetki serii Marine i Standard. Pierwsza z nich to instrumenty optyczne przeznaczone do użytku na wodzie: podczas żeglarstwa, nawigacji czy też wędkowania. Indywidualne ustawianie ostrości w wybranych modelach ułatwia zapewnienie wysokiej klasy wodoszczelności, co w zastosowaniach nautycznych jest zupełnie zrozumiałe. Wszystkie lornetki Marine osiągalne są z niewielkim powiększeniem 7x i dość dużymi obiektywami 50mm. Taka kombinacja skutkuje w bardzo jasnych obrazach (źrenica wyjściowa o średnicy ponad 7 mm) i dużym polu widzenia – obie te cechy są szczególnie istotne podczas nocnej żeglugi na niespokojnym morzu. Opcjonalnie lornetki te osiągalne są z wbudowanym kompasem, a więc umożliwiają dokonywanie przybliżonych namiarów magnetycznych – gdy trzeba szybko ustalić pozycję jachtu, kompas w lornetce jest nieoceniony.

Nikon Marine 7x50 CF WP Compass

Miłośnikom lornetek „większego kalibru” można polecić duże modele 10x70 i 18x70. Pierwszy z nich to największa lornetka nocna dające szansę na obserwacje „z ręki”, druga z nich to raczej lornetka statywowa – przy masie ponad 2 kg i powiększeniu 18x, utrzymanie jej bez statywu w pozycji naprawdę nieruchomej to duża sztuka.

Nikon Marine 10x70IF HP WP

Wszystkie lornetki serii Marine i Standard wyróżniają się ogromnymi pryzmatami, przez co obraz w całym polu widzenia ma wysoką, równomierną jasność powierzchniową. Do wybranych lornetek osiągalne są także specjalne muszle oczne idealnie dopasowanie do kształtu oczodołu. Chronią one skutecznie przed dostaniem się do okularu niepożądanego światła bocznego, obniżającego komfort obserwacji i kontrast obrazów, a w przypadku obserwacji nocnego nieba – również niweczącego adaptację oka do ciemności.

Serie Action EX oraz Action VII to dwie popularne serie lornetek, które od lat są bestsellerami. Z kilku powodów. Obie serie oferują szeroką gamę modeli o zróżnicowanych powiększeniach, (od 7x do 16x), o kilku średnicach obiektywów (35 mm, 40 mm, 50 mm), lornetki wyróżniają się bardzo dobrymi parametrami optycznymi przy niewygórowanej cenie. W serii Action EX na pochwałę zasługuje solidny, aluminiowy mostek odpowiedzialny za prowadzenie okularów podczas ustawiania ostrości. Wykonanie tego podzespołu z lekkiego i wytrzymałego metalu gwarantuje precyzyjne działanie mechanizmu ogniskowania przez długi okres eksploatacji lornetki. Muszle oczne mają możliwość regulacji wysunięcia, przez co każdy może dopasować optymalne ustawienie do własnych potrzeb – istotne dla noszących okulary.

Nikon Action EX 10x50 CF

Modele 7x50 i 12x50 posiadają soczewki asferyczne w okularach, co sprzyja wysokiej jakości obrazu; szczególnie ostrości na skraju pola widzenia. Zastosowanie skutecznych powłok antyodbiciowych pozwoliło uzyskać wysoką transmisję światła, stąd duża popularność tych lornetek w miłośniczych obserwacjach nieba. Wodoszczelność i hermetyczna konstrukcja serii Action EX szczególnie predestynuje te lornetki do zastosowań także w niesprzyjających warunkach atmosferycznych. Nikon oferuje też lornetki Action Zoom. Są to modele 7-15x35 i 10-22x50, ale jak wszystkie lornetki o zmiennym powiększeniu, nie osiągają one jakości swoich „stałoogniskowych” odpowiedników.

Nikon Action VII 7-15x35 CF Zoom

Najmniejszymi lornetkami Nikon wyposażonymi w pryzmaty Porro, są serie Sprint oraz Travelite. Lornetki tych serii wyposażone są w stosunkowo małe obiektywy o średnicach 21 mm. (Sprint) oraz 25 mm. (Travelite) i one stosunkowo szeroki zakres powiększeń od 8x do 12x. Są to typowe lornetki kieszonkowe, przeznaczone do amatorskich zastosowań w turystyce i podczas wszelkich form spędzania czasu na świeżym powietrzu. Użycie odwróconego układu pryzmatów Porro pozwoliło na konstrukcję lornetek wyjątkowo małych i lekkich – najcięższa z nich waży zaledwie 365 g. Atrakcyjność lornetek Travelite podnosi ich wodoszczelność, pokrycie korpusów gumą i zastosowanie w okularach soczewek asferycznych.

Nikon Travelite V 8x25 CF

Nikon Sprint IV 8x21 CF

Wśród małych lornetek Porro znajduje się też model EagleView Zoom 8-24x25, który konstrukcyjnie i stylistycznie zbliżony jest do serii Sprint. Zaś „wisienką na torcie” są maleńkie, wyjątkowo precyzyjnie wykonane i stosunkowo drogie modele Elegant Compact 6x15. Te lornetki (lorneteczki, właściwie….) wykonane są całkowicie z metalu, z niezwykłą troską o precyzję montażu. Tu również mamy odwrócony układ Porro, a obrót pokrętła ostrości powoduje ruch…obiektywów, a nie jak to się zwykle dzieje, okularów. Najbardziej charakterystyczną cechą tych lornetek jest zupełnie „naga” konstrukcja, pięknie pokazująca wzajemne ustawnie dwóch par pryzmatów. Każdy miłośnik lornetek Porro powinien przynajmniej raz w życiu mieć ją w ręku.

Nikon Elegant Compact 6x15M CF

A za miesiąc: lornetki dachowe czyli EDG i spółka – będzie ciekawie…..

Artykuł został przygotowany przy współpracy z firmą Nikon Polska Sp. z o.o.
Sponsorem cyklu „Nikon Sport Optics wczoraj i dziś” jest firma Nikon Polska Sp. z o.o.

O autorze Marcin Górko (ur. w 1971 r.) – absolwent Politechniki Łódzkiej oraz dyplomowany instruktor fotografii. Pierwszy poważny kontakt z optyką miał w 1988 r., kiedy zaczął interesować się astronomią. Rok 1993 to początek jego przygody ze sprzętem fotograficznym firmy Nikon. W tym samym roku nawiązał współpracę z czasopismem „Foto Kurier”. Autor pierwszego w Polsce kompendium na temat sprzętu fotograficznego Nikon „System Nikona”. Od 2005 r. współpracownik Nikon Polska, gdzie zajmuje się głównie sprzętem Sport Optics. Współautor wydanej przez Nikon Polska książki „Radość Fotografowania”.

Zobacz pozostałe artykuły z cyklu "Nikon Spost Optics wczoraj i dziś"

	Nikon Sport Opics wczoraj i dziś - część 1 Przedwojenna historia lornetek Nikon Sport Optics Artykułem tym rozpoczynamy cykl poświęcony dokładnemu przedstawieniu produktów i historii Nikon Sport Optics. Sprzętu fotograficznego „Żółtego Giganta” bliżej przedstawiać nie trzeba – pozycja jednego z liderów rynku dba o doskonałe... Czytaj dalej>>
	Nikon Sport Opics wczoraj i dziś - część 2 Okupacja amerykańska i lata powojenne Zakończenie II Wojny Światowej to z kilku powodów czas bardzo ważny dla Nippon Kogaku. Koniec zmagań wojennych w oczywisty sposób oznacza gwałtowny spadek zapotrzebowania na dalmierze, peryskopy i celowniki optyczne... Czytaj dalej>>
	Nikon Sport Opics wczoraj i dziś - część 3 Lornetki z pryzmatami Porro Trzecią część cyklu poświęcimy na przedstawienie ogromnej gamy lornetek z pryzmatami Porro. Na początek warto sobie odpowiedzieć na pytanie: „Po co w ogóle w lornetce pryzmaty?”. Czytaj dalej>>
	Nikon Sport Opics wczoraj i dziś - część 4 Lornetki z pryzmatami dachowymi W tym odcinku przedstawimy lornetki z pryzmatami dachowymi, jednocześnie pokazując, jak Nikon dotrzymuje kroku takim renomowanym producentom jak Zeiss, Leica i Swarovski. Czytaj dalej>>
	Nikon Sport Opics wczoraj i dziś - część 5 Lornetki w obserwacjach nieba Nie będzie dużą przesadą, jeśli stwierdzimy, że astronomia obserwacyjna była jednym z motorów napędowych w rozwoju optyki. Potrzeba „zaglądania” coraz głębiej w przestrzeń kosmiczną wymagała... Czytaj dalej>>
	Nikon Sport Opics wczoraj i dziś - część 6 Lunety, czyli EDG i spółka Jeśli lunety trzeba porównać do lornetek, to najprościej porównanie takie można skwitować następującym wnioskiem: wady lornetek to zalety lunet i odwrotnie. Przyjrzyjmy się więc bliżej aktualnej ofercie Nikona w dziedzinie lunet. Czytaj dalej>>
	Nikon Sport Opics wczoraj i dziś - część 7 Digiscoping W tym odcinku fotografia powraca, a to za sprawą techniki digiscopingu. Jest to nic innego jak fotografowanie przez lunety. O ile słowo „digiscoping” - powstałe z określenia digital telescoping – jest stosunkowo młode, to sama idea fotografowania przez lunetę... Czytaj dalej>>
	Nikon Sport Opics wczoraj i dziś - część 8 Fotografia Mikroskopowa Spośród całej oferty Nikon Sport Optics, mikroskopy polowe należą do najmniej znanych produktów. Jest tak częściowo dlatego, że wśród mikroskopów nie ma takiej konkurencji jak wśród lornetek, a obserwacje przez mikroskop nie są tak fascynujące jak podglądanie życia ptaków lunetami... Czytaj dalej>>
	Nikon Sport Opics wczoraj i dziś - część 9 Mechanizmy ogniskowania w lornetkach W tym odcinku zapoznamy się bliżej z mechanizmami ustawiania ostrości stosowanymi w lornetkach marki Nikon. Przyjrzymy się nie tylko poszczególnym rozwiązaniom technicznym, ale także odpowiemy sobie na pytanie: jakie wady i zalety wiążą się z poszczególnymi rozwiązaniami? Czytaj dalej>>
	Nikon Sport Opics wczoraj i dziś - część 10 Lunety Nikon PROSTAFF 5 Nikon od kilku lat dość intensywnie rozwija swoje produkty z działu Sport Optics. W tej ofensywie sprzętowej pojawiają się instrumenty optyczne z najwyższej półki, skutecznie konkurujące z takimi tuzami jak Carl Zeiss, Leica i Swarovski, ale też sprzęt dla każdego... Czytaj dalej>>