Tradycyjne żarówki stanowią najczęściej spotykane źródło światła w większości domostw. Dają one światło o bardzo ciepłym odcieniu i mogą być używane jako główne oświetlenie fotografowanych scen, choć w bardzo ograniczonym zakresie ze względu na ich niewielką moc. W niektórych przypadkach ustawienie balansu bieli w sposób odpowiedni dla oświetlenia żarowego pozwala pokazać na zdjęciu naturalną kolorystykę sceny, kiedy indziej zaś — jeśli w grę wchodzi także światło naturalne — wybranie trybu odpowiedniego dla fotografii dziennej pozwala ocieplić tonację zdjęcia.

Ciepła kolorystyka oświetlenia żarowego

Gdy nabierzesz wprawy w ocenianiu wpływu różnych rodzajów światła na charakter sceny, będziesz mógł wyobrazić sobie wygląd zdjęcia, zanim jeszcze zobaczysz je na wyświetlaczu LCD aparatu. Sceneria o ciepłej kolorystyce może być dodatkowo zaakcentowana przez ciepłe światło żarówek. W zależności od koncepcji pokazania tej sceny na zdjęciu możesz ustawić balans bieli odpowiedni dla fotografowania w tego typu oświetleniu lub inny — taki, który wydobędzie jeszcze cieplejsze tony z obrazu. Pierwszy wariant wiąże się z ryzykiem wprowadzenia do zdjęcia zbyt dużej domieszki koloru niebieskiego, drugi zaś z nadmiernym ociepleniem barw, prowadzącym do uzyskania monotonnego, pomarańczowego zdjęcia.

Byłoby znakomicie, gdyby udało Ci się wykonać kilka różnych zdjęć tej samej sceny przy różnych ustawieniach balansu bieli i porównać je na ekranie komputera. Wyświetlacz LCD aparatu fotograficznego nie zawsze mówi całą prawdę o kolorystyce zarejestrowanych fotografii. Bywa, że jest na tyle niedokładny, iż różnica pomiędzy dwoma różnymi ustawieniami balansu bieli jest na nim zupełnie niewidoczna. O tym, jak olbrzymi wpływ ma zmiana tych ustawień na kolorystykę zdjęcia, dowiadujemy się wówczas dopiero z ekranu komputera.

----- R E K L A M A -----

OFERTA BLACK FRIDAY

Fujifilm GFX 100S (443 zdjęcia)

13999 zł 12599 zł

Canon 28-70/2 RF L USM

10999 zł 9899 zł

Leica Q2 Monochrom (3252 zdj.)

19999 zł 17999 zł

Sony A7R IV (15263 zdj.)

8299 zł 7054 zł

Ustawienie balansu bieli w sposób odpowiedni dla fotografowania w słoneczny dzień sprawia, że to zdjęcie, oświetlone zwykłymi żarówkami, nabrało jeszcze cieplejszego odcienia. Obiektyw Nikon 18 – 200 mm f/3,5 – 5,6, ogniskowa 200 mm, 1/20 sekundy, przysłona f/4,6

Zdjęcie 4-18 przedstawia złocistopomarańczowe lilie sfotografowane na tle ściany o interesującej fakturze. Cała kompozycja ma ciepły, bursztynowy odcień. Choć jej kolorystyka jest stosunkowo monotonna, to różnice w jasności i kolorze poszczególnych obiektów są na tyle duże, że kontrast zdjęcia nie budzi większych zastrzeżeń, a kielichy kwiatów wyraźnie odcinają się od tła. Ustawienie balansu bieli w sposób odpowiedni do fotografowania w słoneczny dzień (choć w rzeczywistości mamy do czynienia z oświetleniem żarowym) sprawia, że zdjęcie nabiera jeszcze cieplejszego odcienia.

Ciepły kolor światła żarówek pomaga zbudować nastrój zdjęcia. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z wnętrzem studia, przytulnej kawiarenki, czy pomieszczeniem biurowym, ciepły odcień światła żarówek, w połączeniu z kontrastem, jaki można przy ich użyciu uzyskać, umożliwia uzyskanie efektu naśladującego dzieła dawnych portrecistów. Często oświetlali oni malowane osoby lampą lub świecą, by pogłębić kontrast pomiędzy ocienioną i oświetloną stroną twarzy postaci.

Długi czas naświetlania w połączeniu z niewielką głębią ostrości umożliwia pokazanie kształtów i form w zamglonej, niewyraźnej manierze, naśladującej obrazy impresjonistów. Dodatkowo zdjęcie tego typu możesz zmodyfikować poprzez zmianę balansu bieli na taki, który pomoże jeszcze bardziej wzmocnić naturalną kolorystykę sceny. Nie bój się eksperymentować — każdy sposób na uzyskanie ciekawej kompozycji jest dobry!

Oświetlenie żarowe a balans bieli

Użycie balansu bieli dla oświetlenia żarowego pozwala pokazać fotografowane wnętrze (jeśli jest ono oczywiście oświetlone zwykłymi żarówkami) w naturalnych kolorach. Nie powinieneś mieć najmniejszych problemów z domyśleniem się, jakiego rodzaju żarówek użyto w pomieszczeniu, w którym zamierzasz wykonać zdjęcie. Zwykłe — mniejsze lub większe — szklane bańki z żarzącymi się wewnątrz drucikami nie pozostawiają żadnych wątpliwości co do swej natury, podobnie zresztą jak niewielkie żarówki halogenowe, które należą do tej samej grupy źródeł światła. O ciepłym odcieniu światła emitowanego przez tego typu żarówki wspominałem już w tej książce wielokrotnie, zazwyczaj w kontekście ustawiania nieco „nieodpowiedniego” balansu bieli, który miał za zadanie jeszcze silniej zaakcentować ich złociste światło. Nie opisywałem jednak zdjęć, które wykonane zostały w oświetleniu żarowym przy użyciu „poprawnego” balansu bieli. Czy przy takim ustawieniu również można zrobić dobre zdjęcie? Ależ oczywiście!

Większość typowych pomieszczeń oświetlona jest zwykłymi żarówkami, więc za każdym razem, gdy zamierzasz sfotografować jakieś wnętrze lub znajdujące się w nim obiekty, szansa na to, że będziesz pracował z oświetleniem żarowym, jest dość duża. W odróżnieniu od wielu innych źródeł światła zwykłe żarówki nie sprawiają żadnych niespodzianek. Weźmy dla porównania zwykłą lampę błyskową lub studyjną: jej błysk powoduje powstanie cieni tam, gdzie wcześniej ich nie było, na powierzchni połyskliwych obiektów mogą pojawić się odblaski, a całe oświetlenie sceny ulega diametralnemu przeobrażeniu. Tymczasem przy oświetleniu zwykłymi żarówkami wystarczy ustawić fotografowany przedmiot na prostym tle, zadbać o to, by światło padało na niego w atrakcyjny sposób, a cienie nie przeszkadzały w odbiorze zdjęcia — pstryk — i mamy wspaniałą martwą naturę (zdjęcie 4-19).

To zdjęcie wykonane zostało w trybie preselekcji przysłony z włączoną funkcją kompensacji ekspozycji o wartości +1 działki. Ekspozycja trwała 4 sekundy przy przysłonie f/5,6. Obiektyw 28 – 70 mm f/2,8, balans bieli dla oświetlenia żarowego

Zastosowanie ustawienia balansu bieli odpowiedniego dla oświetlenia żarowego stanowi odpowiednik wirtualnego filtra w kolorze niebieskim. Zadaniem tego filtra jest zneutralizowanie pomarańczowego odcienia światła emitowanego przez żarówki, tak by białe obiekty oświetlone tym światłem były na zdjęciu rzeczywiście białe. Odwrotne niż w przypadku innych omawianych dotychczas ustawień, które powodowały dodatkowe ocieplenie kolorystyki zdjęcia, ustawienie odpowiednie dla oświetlenia żarowego powoduje ochłodzenie tonacji zdjęcia. Taki efekt w wielu przypadkach nie tylko nie jest zły, lecz wręcz pożądany!

Niewielkie natężenie światła, charakterystyczne dla zwykłych żarówek, wymusza zastosowanie statywu w celu wiernego odwzorowania detali sceny i uzyskania maksymalnej jakości obrazu. Muszla pokazana na zdjęciu 4-20 oświetlona była kilkoma lampami wyposażonymi w zwykłe żarówki. Większość z nich znajdowała się po lewej stronie kadru, ponad fotografowanym obiektem. Takie oświetlenie umożliwiło pokazanie nawet bardzo detali tematu zdjęcia, a kontrast otrzymanego zdjęcia jest stosunkowo łagodny, o czym świadczą szczegóły widoczne w opalizującym wnętrzu muszli. Do wykonania tej fotografii użyto makroobiektywu, który umieszczono bardzo blisko fotografowanego obiektu. Sama muszla znajdowała się na wypolerowanym kawałku aluminium, umieszczonym w pobliżu niebieskiej ściany, która nadała mu głęboki, błękitny odcień, widoczny także w perłowym wnętrzu muszli. Błękit tła i ciepły, żółty kolor muszli znakomicie do siebie pasują, tworząc kompozycję interesującą zarówno pod względem kolorystyki, jak i kształtu. Balans bieli ustawiony został w sposób odpowiedni dla oświetlenia żarowego, co pozwoliło pokazać sfotografowaną scenę w jej naturalnych barwach.

Obiekt pokazany na tym zdjęciu oświetlony był wyłącznie zwykłymi żarówkami, a balans bieli użyty do wykonania zdjęcia ustawiony został w sposób odpowiedni dla takiego oświetlenia. Muszla sfotografowana została obiektywem Micro-Nikkor 105 mm f/2,8, przy czułości ISO 200. Czas naświetlania wynosił 1/5 sekundy, przysłona f/8, kompensacja ekspozycji o +1/2 działki

Łączenie oświetlenia żarowego i światła lampy błyskowej

Podobnie jak to miało miejsce w przypadku wnętrz oświetlonych naturalnym światłem słonecznym wpadającym przez okno i żarówkami jednocześnie, różnica pomiędzy temperaturą barwową światła żarówki i lampy błyskowej jest dość duża. Jedyny sposób na to, by dopasować barwę światła flesza do kolorystyki zastanego oświetlenia, polega na zastosowaniu kolorowych filtrów, które zmienią temperaturę błysku lampy. Najczęściej stosuje się w tym celu filtry żelowe, które można kupić w niektórych sklepach fotograficznych. Dostępne są filtry żelowe o różnej skuteczności i w różnej postaci — niekiedy są one przystosowane do określonych typów lamp, innym razem zaś sprzedawane w formie arkusza, z którego należy wyciąć pasujący kawałek. Ze względu na (dalekie od doskonałości) właściwości optyczne filtrów żelowych nie zakłada się na obiektyw, lecz przesłania nimi palnik lampy błyskowej, a częstokroć po prostu przykleja do obudowy lampy zwykłą taśmą klejącą. Niektóre lampy błyskowe sprzedawane są z kompletem specjalnie przystosowanych filtrów żelowych o typowych właściwościach. Żele używane do przystosowywania temperatury barwowej lampy do oświetlenia żarowego noszą nazwę CTO (od ang. Correct To Orange) i są dostępne w kilku wariantach, różniących się skutecznością działania. Każdy z nich oznaczony jest liczbą określającą intensywność zmiany koloru; począwszy od najsilniejszego filtra 3/4 przez 1/2, 1/4 aż do 1/8, mającego najmniejszy wpływ na temperaturę barwy błysku.

Analogiczne działanie mają żele w kolorze niebieskim, którymi przesłania się lampy wyposażone w zwykłe żarówki, by nadać im temperaturę barwową zbliżoną do barwy światła słonecznego lub lampy studyjnej. Są one oznaczane skrótem CTB (od ang. Correct To Blue) i — podobnie jak filtry CTO — są dostępne w kilku różnych wariantach, oznaczanych wartościami ułamkowymi.

Jeśli posługujesz się wbudowaną lampą błyskową aparatu, to możesz przesłonić jej palnik niewielkim, odpowiednio przyciętym paskiem żelu CTO. W przypadku lamp studyjnych stosuje się zazwyczaj duże arkusze filtrów, którymi przesłania się bezpośrednio lampę studyjną lub umieszcza się je wewnątrz softboksu bądź parasola. Odpowiednio dobrany filtr może dopasować temperaturę barwową lampy studyjnej do barwy światła zwykłych żarówek. Po umieszczeniu filtra przed źródłem światła balans bieli w aparacie ustawia się w sposób odpowiedni do fotografowania w świetle żarowym, co — dzięki temu, że lampy studyjne z filtrami powinny dawać światło podobne do światła zwykłych żarówek — pozwoli Ci uzyskać neutralną kolorystykę fotografii. Filtry nie zawsze muszą być używane do neutralizowania barw: pasek żelu ocieplającego kolorystykę flesza nadaje jego błyskom ładniejszy, bardziej atrakcyjny odcień, który doskonale sprawdził się na zdjęciu 4-21.

Pomarańczowy żel założony na flesz aparatu umożliwił dostosowanie temperatury barwowej błysku lampy do naturalnej barwy zastanego światła, nadając temu wnętrzu ciepłą, atrakcyjną kolorystykę, zachęcającą do odwiedzenia tego miłego pubu. 1/6 sekundy, przysłona f/6,7, czułość ISO 100

W niektórych przypadkach błysk lampy może pozostać niefiltrowany, gdyż sztuczne oświetlenie wnętrza jest na tyle intensywne, że kolorystyka zdjęcia tak czy owak będzie wystarczająco ciepła. W takich przypadkach można też ułatwić sobie uzyskanie odpowiedniego odcienia zdjęcia poprzez zmianę ustawienia balansu bieli na takie, które zapewni dodatkowe ocieplenie obrazu (np. „pochmurno”). Dobór kolorystyki zdjęć jest zazwyczaj kwestią gustu, lecz większość fotografów decyduje się na subtelne ocieplenie fotografii.