Lornetka czy teleskop?
2. Parametry opisujące lornetki
Powiększenie mówi nam po prostu ile razy obiekt obserwowany przez lornetkę wydaje nam się większy od widzianego okiem nieuzbrojonym. Średnica obiektywu to średnica, najczęściej wyrażona w milimetrach, soczewki zbierającej światło. Te dwa parametry najczęściej spotyka się na lornetkach połączone w pary np. 7x50 czy 20x60. Pierwszy z wymienionych instrumentów powiększa 7 razy, a jego obiektywy mają średnicę 50 milimetrów, drugi powiększa 20 razy, a soczewki jego obiektywów mają rozmiary 60 milimetrów.
Kolejny z ważnych parametrów to odstęp źrenicy. Wielkość ta określa
maksymalną odległość w jakiej może znajdować się oko od okularu i wciąż
nie tracić niczego z pola widzenia lornetki. Oczywiście im wartość ta
jest większa tym lepiej. Jest to szczególnie ważny parametr dla osób z
wadą wzroku zwaną astygmatyzmem. Osoby te, spoglądając przez lornetkę,
nie powinny zdejmować swoich okularów. Okulary powodują jednak, że
źrenica nie może przylegać do okularu lornetki. Jeśli więc lornetka ma
mały odstęp, to tracą one możliwość widzenia całego pola widzenia
instrumentu.
Czwarty i ostatni ważny parametr to pole widzenia, mówiące o tym jaki fragment nieba lornetka odwzorowuje w naszych oczach. Można go wyrazić w stopniach kątowych lub w metrach na 1000 metrów. Astronomowie dużo częściej używają miary kątowej. Przelicznik do miary liniowej jest jednak bardzo prosty. Jeśli lornetka ma pole widzenia 6.5 stopnia wystarczy policzyć tangens tego kąta, co daje:
Ułamek 0.114 to tzw. liniowe pole widzenia, które przedstawia się jako ``114 metrów na 1000 metrów''.
Inne terminy są w pewnym stopniu wtórne, bowiem nie mówią nam nic nowego w porównaniu z informacjami zawartymi w powyżej opisanych parametrach. Omówmy je jednak pokrótce z kronikarskiego obowiązku.
Źrenica wyjściowa mówi nam jakiej wielkości jest krążek światła wytwarzany tuż za okularem i wpadający do naszego oka. Można go łatwo zmierzyć bezpośrednio, najłatwiej jednak po prostu podzielić średnicę obiektywu przez powiększenie. Tak więc lornetka 10x50 będzie miała źrenicę wyjściową 5 mm, a 20x70 da źrenicę o wielkości 3.5 mm.
Jasność (ang. relative brightness) to nic innego jak wielkość źrenicy wyjściowej podniesiona do kwadratu. Wyżej wymienione lornetki będą więc miały jasności 25 i 12.25. Oczywiście parametr ten nie mówi niczego nowego w porównaniu ze źrenicą wyjściową.
Sprawność zmierzchowa to jeszcze większa żonglerka liczbami. Aby ją obliczyć należy powiększenie pomnożyć przez średnicę obiektywu, a następnie wyciągnąć pierwiastek kwadratowy. Przykładowo lornetka 12x60 będzie miała sprawność zmierzchową wynoszącą 26.8.