Filtry połówkowe nieodłącznie kojarzą się z fotografią krajobrazu. Czy słusznie? Trudno zaprzeczyć, bowiem w tej dziedzinie wykorzystywane są najczęściej. Podstawowym zadaniem takiego filtra jest wyrównanie kontrastu pomiędzy obszarami sceny o różnej jasności. Nasz wzrok charakteryzuje się stosunkowo dużą łatwością adaptacji i na świat patrzymy nieco inaczej niż matryca aparatu cyfrowego. Sensory światłoczułe mają ograniczone możliwości rejestracji tonów, co może zaowocować sytuacją, gdy część zdjęcia będzie zbyt jasna lub wręcz prześwietlona. Drugą opcją jest niedoświetlenie, przez co pewne obiekty mogą „utonąć” w cieniach.

To zdjęcie wykonane nad Bałtykiem zdecydowanie by zyskało, gdybyśmy zastosowali filtr połówkowy (czas 1 s, przysłona f/16, ISO 200, wbudowany w aparat filtr ND8)

Jednym ze sposobów poradzenia sobie z opisaną wyżej sytuacją jest wykonanie zdjęcia w technice HDR. Przykładowo, skorzystanie z bracketingu ekspozycji (o odpowiednim kroku) bądź specjalnego, gotowego trybu HDR pozwoli na zarejestrowanie całego zakresu tonów. W celu zachowania pełnej kontroli nad tym procesem, niezbędnym okaże się późniejsze złożenie gotowego zdjęcia na komputerze. Choć końcowy rezultat może dla wielu osób być satysfakcjonujący, trzeba przyznać, że zdjęcia HDR mają specyficzny wygląd. Nie każdemu on odpowiada. Nie bez przyczyny mówi się, że najlepsza fotografia HDR to taka, po której ciężko poznać, że to HDR.

Dobrym sposobem na zniwelowanie kontrastu fotografowanej sceny jest zastosowanie filtra połówkowego. Klasyczny filtr tego typu podzielony jest na dwie części – jedną przezroczystą oraz drugą, ograniczającą ilość padającego na matrycę aparatu światła. Przejście między obiema połowami może mieć dwa rodzaje przebiegów – łagodne lub twarde. To, które wybrać przy zakupie filtra zależy wyłącznie od preferencji fotografującego. Z jednej strony pierwszy typ jest bardziej uniwersalny. Jeśli jednak w uwiecznianej scenie mamy ostrą, wyrazistą linię horyzontu lub inne, kontrastowe oddzielenie obszarów o różnej jasności, lepiej sprawdzi się filtr o twardym przejściu.

----- R E K L A M A -----

APARATY LEICA DOSTĘPNE W E-OKO!

Leica Q3 43

28498 zł

Leica Q3 (6506)

29398 zł

Leica M11 Czarna

43498 zł

Leica M11-P - srebrna

43999 zł

Raty 0%. Zostaw swój sprzęt w rozliczeniu.

Przed zakupem filtrów połówkowych należy przede wszystkim rozważyć kwestię sposobu ich mocowania – tradycyjny (nakręcany), czy może system Cokin. Nie da się ukryć, że to drugie rozwiązanie ma podstawową zaletę – możliwość przesuwania filtra, czyli zadecydowania gdzie znajdzie się przejście pomiędzy jasną i ciemną częścią. W przypadku filtra kołowego takiej możliwości nie mamy, a granica zawsze wypadnie w połowie kadru. W tej sytuacji pozostaje nam jedynie takie zaaranżowanie ujęcia, by możliwe było późniejsze jego docięcie (np. na komputerze).

System Cokina, choć ceniony przez fotografów krajobrazu, ma dość istotną wadę – nie jest specjalnie poręczny. By używać prostokątnych filtrów potrzebujemy adaptera nakręcanego na obiektyw, uchwytu (holdera) oraz samego filtra. Całość z pewnością zabierze nam w torbie bądź plecaku więcej miejsca niż filtr kołowy. Ten ostatni będzie zatem wygodniejszą opcją. W szczególności warto na niego zwrócić uwagę, jeśli posiadamy kompakt lub niewielkiego bezlusterkowca i zależy nam, by sprzęt nie zajmował zbyt wiele miejsca. Rzecz jasna, przed zakupem warto przemyśleć swoje potrzeby, by dokonać wyboru zgodnego z własnymi preferencjami. Nie istnieje bowiem jedno, słuszne, uniwersalne rozwiązanie, które sprawdzi się w każdym przypadku.

Filtry Hoya Half NDx4 dostępne są w rozmiarach od 49 do 58 mm

Poniższe zdjęcie to modelowy, nieco przejaskrawiony przykład wysokiego kontrastu tonalnego sceny. Chcąc poprawnie naświetlić dolną część kadru, nie unikniemy w tym wypadku prześwietlenia nieba.

Zdjęcie bez filtra (czas 1/250 s, przysłona f/5.6, ISO 200)

Zastosowanie filtra Hoya Half NDx4 pozwoliło przyciemnić niebo i uniknąć przepaleń. Warto jednocześnie odnotować, że w przypadku obydwu zdjęć parametry ekspozycji są takie same.

Zdjęcie z filtrem Hoya Half NDx4 (czas 1/250 s, przysłona f/5.6, ISO 200)

Na poniższym zdjęciu mamy podobną sytuację, choć niebo nie zostało prześwietlone. Niemniej jednak końcowy rezultat przedstawiałby się lepiej, gdybyśmy przyciemnili górną część kadru.

Zdjęcie bez filtra (czas 1/200 s, przysłona f/8, ISO 200)

Znów użyliśmy filtra Hoya Half NDx4, dzięki czemu wyrównaliśmy kontrast sceny. Mimo zastosowania identycznych parametrów ekspozycji widzimy, że dolna część kadru została minimalnie przyciemniona. To znak, że teoretycznie przezroczysty fragment filtra nie przepuszcza światła w 100%.

Zdjęcie z filtrem Hoya Half NDx4 (czas 1/200 s, przysłona f/8, ISO 200)

Wykonując ostatnie zdjęcie postąpiliśmy na odwrót i obróciliśmy filtr ciemną częścią do dołu. W tej sytuacji nie osiągnęliśmy atrakcyjnego efektu i trudno tę fotografię uznać za udaną.

Zdjęcie z filtrem Hoya Half NDx4 (czas 1/200 s, przysłona f/8, ISO 200)

Filtr połówkowy nie służy oczywiście jedynie do przyciemniania nieba. Równie dobrze sprawdzi się przy zdjęciach architektury. Użyteczny będzie tu zwłaszcza model o ostrym przejściu pomiędzy stroną neutralną i ciemną.

Zdjęcie z filtrem Hoya Half NDx4 obrócony ciemną stroną na prawo (czas 1/125 s, przysłona f/5.6, ISO 200)

Komponując kadr i dobierając odpowiednie parametry ekspozycji, warto także przemyśleć ustawienie filtra. Może lepiej będzie obrócić go tak, by przyciemnił róg zdjęcia? Możliwości tak naprawdę jest bardzo wiele, zachęcamy więc do eksperymentów.

Zdjęcie z filtrem Hoya Half NDx4 (czas 1/550 s, przysłona f/5.6, ISO 200)

By nie popadać w drugą skrajność i stosować „połówkę” na wszystkich zdjęciach pamiętajmy, że używając jej w każdej sytuacji, możemy łatwo popsuć ujęcie. Widać to na przykładzie poniżej. Choć przyciemnienie nieba było generalnie dobrym pomysłem, to końcowy efekt nie prezentuje się korzystnie. Przyciemnienie na drzewie z lewej strony kadru wygląda po prostu źle. Po prawej z kolei, widzimy jasną plamę nieba, która także wyróżnia się in minus.

Zdjęcie z filtrem Hoya Half NDx4 (czas 1/240 s, przysłona f/5.6, ISO 200)

Filtry gradientowe

Filtry Hoya GRADUATED ND10 występują w rozmiarach 52, 58, 77 i 82 mm

Filtry gradientowe są szczególnym rodzajem filtrów połówkowych. Przebieg granicy pomiędzy obiema częściami filtra jest bardzo łagodny, mamy bowiem równomierny gradient niemalże na całej jego powierzchni. W ofercie firmy Hoya dostępny jest model Hoya GRADUATED ND10. Istotną cechą takiego filtra jest również to, że część jasna także ogranicza ilość wpadającego przez obiektyw światła – o 1 EV. Ciemna z kolei pochłania 3 EV.

Filtr Hoya Half NDx4 (z lewej) oraz Hoya GRADUATED ND10

O tym, jak delikatne jest przejście pomiędzy dwiema połowami filtra, możemy przekonać się oglądając poniższe zdjęcia. Zdjęcie wykonane z filtrem (górne) zostało naświetlone mocniej o 1 i 2/3 EV. Gradient jest faktycznie łagodny i trzeba przyznać, że pozytywnie wpływa na odbiór.

Zdjęcie z filtrem Hoya GRADUATED ND10 (czas 1/60 s, przysłona f/8, ISO 200)

Zdjęcie bez filtra (czas 1/200 s, przysłona f/8, ISO 200)

Kolejna scena jest nieco bardziej urozmaicona. Nie mamy wyraźnie zaznaczonej linii horyzontu. Użycie filtra gradientowego poprawiło błękit nieba, a widoczne na dalszym planie drzewa nie zostały zbyt mocno przyciemnione.

Zdjęcie z filtrem Hoya GRADUATED ND10 (czas 1/400 s, przysłona f/5.6, ISO 400)

Zdjęcie bez filtra (czas 1/1600 s, przysłona f/5.6, ISO 400)

W podobnym tonie możemy się wypowiedzieć na temat poniższego zdjęcia placu zabaw. Filtr Hoya GRADUATED ND10 subtelnie przyciemnił niebo i pozwolił na delikatne wyrównanie kontrastu pomiędzy tą częścią kadru, a zacienionym dołem.

Zdjęcie z filtrem Hoya GRADUATED ND10 (czas 1/250 s, przysłona f/5.6, ISO 400)

Kolejne zdjęcie wykonaliśmy podczas wrześniowej Fotomisji na norweskich Lofotach. Użycie filtra gradientowego było trafną decyzją – pomógł on nie tylko przyciemnić górne partie obrazu, ale także podkreślić płynące po niebie chmury. Dzięki temu ujęcie prezentuje się bardzo pozytywnie.

Zdjęcie z filtrem Hoya GRADUATED ND10 (czas 1/20 s, przysłona f/8, ISO 100)

Podsumowując, nie sposób wymienić i opisać wszystkie zastosowania filtrów szarych, także połówkowych, czy gradientowych. Te ostatnie nie bez przyczyny kojarzone są z fotografią krajobrazu. Bez wątpienia stanowią one istotne ułatwienie, bowiem w relatywnie prosty sposób pomagają wyrównać kontrast między niebem, a pozostałą częścią kadru. To oczywiście nie jest ich jedyne zastosowanie, choć trzeba przyznać, że w fotografii krajobrazowej wykorzystywane są najchętniej.

Filtry szare będą niezastąpione w sytuacji, gdy zależy nam na uzyskaniu długich czasów naświetlania w stosunkowo jasnym otoczeniu. Bez trudu uzyskamy wówczas atrakcyjny obraz płynącej wody, czy rozmazane światła przejeżdżających samochodów. Zachęcamy oczywiście do eksperymentów i próbowania różnych ustawień. Tylko od nas zależy bowiem, czy wykorzystamy nasz sprzęt w kreatywny sposób.

Zdjęcie z filtrem Hoya GRADUATED ND10 ustawionym ciemniejszą stroną do dołu (czas 1/250 s, przysłona f/5.6, ISO 800)

Zdjęcie z filtrem Hoya GRADUATED ND10 (czas 1/100 s, przysłona f/5.6, ISO 400)

Zdjęcie z filtrem Hoya GRADUATED ND10 (czas 1/400 s, przysłona f/5.6, ISO 400)

Zdjęcie z filtrem Hoya GRADUATED ND10 (czas 1/500 s, przysłona f/5.6, ISO 400)

Artykuł jest sponsorowany przez dystrybutora filtrów Hoya w Polsce – firmę Next77.