Okres małych kilkudziesięciu lat po II Wojnie Światowej to złoty czas lornetek z pryzmatami Porro. Pośród wielu modeli prym niewątpliwie wiodły te o parametrach 8×30. Od takiego właśnie instrumentu swoją produkcje rozpoczęły przeniesione do Oberkochen zakłady Zeissa, Leica wciąż produkowała wprowadzony przed wojną model Binuxit, swojego Habichta 8×30W na rynek wprowadzał Swarovski, w 1950 roku debiutował pierwszy Steiner 8×30, a wschodnioniemiecka Jena zarzucała rynek Deltrintemami, a następnie Jenoptemami. U innych producentów Bloku Wschodniego też były to bardzo popularne parametry. Wystarczy wspomnieć polskie PZO LP8×30, rosyjskie BPC 8×30, które doczekało się aż pięciu wersji, czeską Meoptę czy rumuńskiego IOR-a. W Stanach Zjednoczonych swoją pozycję na rynku utrwalał Bausch & Lomb sprzedając bardzo udany model Zephyr 8×30.

Nie próżnowali też japońscy dzisiejsi giganci, którzy wtedy dopiero zdobywali swoją pozycję na rynku. Modele o parametrach 8×30 oferował przecież Canon, Pentax czy Fuji. Od samego początku próbował swoich sił też Nikon. Już w latach 50-tych XX wieku, jeszcze pod nazwą Nippon Kogaku, wprowadził on na rynek model 8×30A o polu 8.3 stopnia. Skutecznie konkurował on na rynku do roku 1978, kiedy to pałeczkę przejęła seria E obejmująca modele 8×30, 7×35 i 10×35.

----- R E K L A M A -----

RABATY FUJIFILM DO 10000zł

Fujifilm X-H2S

11358 zł 10498 zł

Fujifilm GFX 100S

26998 zł 16998 zł

FujiFilm 50-140/2.8 XF R LM OIS WR

7358 zł 6498 zł

Fujifilm X-T5 BLACK

8798 zł 6798 zł

Nikon 8×30 EII i Nikon 8×30A

W stosunku do 8×30A nie wzrosło pole widzenia, bo nadal wynosiło ono 8.3 stopnia. Zmieniła się jednak zewnętrzna i wewnętrzna konstrukcja okularu. Nikon 8×30 E miał bowiem okular składający się z pięciu soczewek ustawionych w trzech grupach (układ 2-2-1), którego odstęp źrenicy wynosił 13.1 mm, a więc był znacznie bardziej komfortowy niż u poprzednika. Co więcej, pojawiła się gumowana muszla okularowa. Obiektyw nadal pozostawał klasycznym klejonym achromatem, co wyróżniało Nikona na tle np. Zeissa 8×30B, u którego mieliśmy teleobiektyw dzielony powietrzem.

Strona katalogu firmy Nikon z lat 80-ych XX wieku poświęcona serii E.

Musiało jednak minąć kolejne ponad dwadzieścia lat, zanim doczekaliśmy się kolejnego następcy. W ciągu owych dwudziestu lat i w okresie je poprzedzającym zmieniło się w zasadzie wszystko. Wschodnioniemiecki Carl Zeiss Jena przestał istnieć, a firma Analytic Jena, która przejęła jego fabrykę, tylko przez krótki okres czasu kontynuowała produkcję Jenoptema 8×30W, sprzedając go jako Docter Classic 8×30W. Zachodnioniemiecki Zeiss zakończył produkcję modelu 8×30B w roku 1968, a Leica skończyła z Binuxitem w roku 1962. Canon przerzucił się na produkcję lornetek stabilizowanych, Minolta zaczęła chylić się ku upadkowi, a Bausch & Lomb przekazał produkcję lornetek Bushnellowi, koncentrując się głównie na sprzęcie medycznym i soczewkach kontaktowych. W segmencie wysokiej klasy porropryzmatycznych lornetek 8×30 pozostał w zasadzie tylko Swarovski i Steiner.

Seria E z katalogu Nikona z roku 1991.

Nikon nie zamierzał jednak poprzestawać i w roku 1999 pokazał produkt, który do dzisiaj jest uznawany przez koneserów za jedno z największych osiągnięć w tej dziedzinie. Mowa tutaj oczywiście o kultowym już modelu 8×30 EII.

Porównanie mechanizmów ogniskujących i obudowy okularów w Nikonach 8×30 EII (u góry) i 8×32 SE (na dole).

Nikon 8×30 EII nie powstał od zera. Wręcz przeciwnie – wydaje się, że sporo czerpał z tego, co już w ofercie Nikona było wcześniej. Obiektyw wydaje się dokładnie taki sam jak w modelu E. Ponownie mamy do czynienia z klejonym achromatem o świetle około f/3.8. Duża część elementów mostka okularowego wydaje się być współdzielona z droższą serią SE, a w szczególności z modelem 8×32 SE, który zadebiutował na rynku w roku 1998. Trudno się temu dziwić. Taka unifikacja pozwala obniżyć koszty produkcji, a fakt, że tańszy model dzieli pewne elementy z droższym przemawia na korzyść tego tańszego.

Nikon 8×30 EII

Nikon 8×30 EII to klasyczna lornetka z pryzmatami Porro I. Nietypowa w jej konstrukcji jest jednak asymetryczność tych pryzmatów. Pryzmat dalszy od obiektywu, ale jednocześnie pierwszy do którego wpada wiązka światła skupiona przez achromat, jest większy. Kolejny pryzmat jest zauważalnie mniejszy.

Nie waham się napisać, że kluczem do sukcesu modeli 8×30 EII i 10×35 EII jest nowa konstrukcja okularu. W porównaniu do modelu 8×30 E przybył jeden element optyczny i w efekcie mamy do czynienia z 6 elementami w 4 grupach. To zaowocowało zwiększeniem pola widzenia i odstępu źrenicy. O ile model 8×30 E ustępował wielu konkurentom polem (np. modele z Jeny osiągały 8.5 stopnia), to 8×30 EII, z wynikiem 8.8 stopnia, objął tutaj zdecydowane prowadzenie. Co więcej, brzegi tego pola były skorygowane lepiej niż u wielu konkurentów oferujących pole w zakresie 8.0–8.5 stopnia. Odstęp źrenicy nie wzrósł znacząco i w nowym modelu wynosił 13.8 mm.

Nikon 8×30 EII

W żadnym katalogu, jaki odnaleźliśmy, Nikon nie chwali się dokładnym schematem konstrukcji modelu 8×30 EII. Z pomocą może nam jednak przyjść lektura wniosków patentowych. Wniosek nr 5774270 zgłoszony w czerwcu 1996 roku przez Mitsuhiro Janari z Nikon Corporation został opublikowany w czerwcu 1998 roku i nosi tytuł Wide-field eyepiece lens. Znajdujemy w nim cztery schematy okularu o 6 elementach ustawionych w 4 grupach, który autor zachwala jako instrument o polu widzenia ponad 60 stopni, a nawet ponad 70 stopni, który ma odstęp źrenicy na poziomie ponad 80% swojej ogniskowej i ma świetnie nadawać się do lornetek i mikroskopów. Wszystko to doskonale zgadza się z tym, co obserwujemy u Nikona 8×30 EII, a na dodatek dość dobrze pasuje data publikacji patentu, tylko trochę wyprzedzająca rok 1999, w którym zadebiutowała opisywana lornetka.

Schematy okularu szerokokątnego z wniosku patentowego firmy Nikon.

Dzięki pomocy jednego z naszych Czytelników wiemy jednak, że w rzeczywistości konstrukcja okularu Nikona 8x30 EII jest nieco inna. Żeby się o tym przekonać wystarczy rzut oka na poniższe zdjęcie tej lornetki wykonane w promieniach rentgena.

Zdjęcie lornetki Nikon 8x30 EII wykonane w promieniach rentgena. Fot. Obserwatorek.

Okular faktycznie ma 6 elementów ustawionych w 4 grupach. We wniosku patentowym mieliśmy jednak do czynienia z układem 2+2+1+1, natomiast na zdjęciu widać układ 1+2+2+1.

O ile w przypadku konstrukcji okularu, przejście od E do EII było dużym krokiem naprzód, to jest jeden aspekt, w którym znacznie się cofnięto. Cięcia kosztów spowodowały, że zdecydowano się na zmianę futerału. Do lornetek E dodawano małe, japońskie arcydzieło sztuki kaletniczej w postaci pięknego i sztywnego etui. Obecnie mamy do czynienia z miękkim i wyprodukowanym w Chinach futerałem, który niczym szczególnym się nie wyróżnia.

Z lewej futerał dodawany do serii E, z prawej dodawany do serii EII.

O kolejnych zmianach możemy mówić w kwestii powłok antyodbiciowych. Seria E pojawiła się na rynku z prostymi jednowarstwowymi powłokami z fluorku magnezu. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych zastąpiono je powłokami wielowarstwowymi. Katalog Nikona z roku 1991 bardzo wyraźnie wskazuje na to, że wielowarstwowe powłoki zostały nałożone nie tylko na wszystkie powierzchnie soczewek, ale także na pryzmaty i to z każdej strony. Seria EII od początku miała więc powłoki wielowarstwowe i wcale nie jest wykluczone, że od roku 1999 do czasów obecnych były one usprawniane. O tym, jak one się sprawują, możemy przekonać się patrząc na poniższy wykres transmisji.

Jest to wykres ładny, ale jak na współczesną lornetkę Porro pozostawia trochę do życzenia. Martwi szczególnie dołek dla światła zielonego, zresztą zgodny z kolorem powłok, które są ciemnozielone, wskazując na to, że tego światła od optyki odbija się najwięcej.

Nikon 8×30 EII ma 14 granic powietrze szkło (2 na obiektywie, 4 na pryzmatach i 8 na okularach). Zastosowanie najwyższej klasy powłok, które na jednej granicy tracą 0.3–0.4% światła, spowodowałoby że transmisja w centrum zakresu widzialnego powinna sięgać około 95%. Widać więc, że są miejsca, w których serię EII można jeszcze ulepszyć.

Strona z polskiego katalogu firmy Nikon na lata 2008–9.

Skoro już u usprawnieniach mowa, trudno nie zauważyć, iż w segmencie wysokiej klasy lornetek Porro panuje zastój. Od czasów modeli EII Nikon wprowadzał tylko tanie instrumenty tego typu (np. serie Action i Aculon), najwyższą półkę cenową całkowicie pozostawiając modelom dachowopryzmatycznym. Co więcej, w 2015 roku najprawdopodobniej pożegnaliśmy serię SE, która przestała być produkowana. Trudno zrozumieć taką decyzję…

W roku 2017 Nikon będzie świętował swoje stulecie. Moim (i nie tylko moim) skromnym zdaniem nie ma lepszego sposobu na uczczenie tej rocznicy niż wprowadzenie na rynek nowej serii lornetek Porro przeznaczonych dla zaawansowanych użytkowników. Patrząc na to, jakim powodzeniem cieszą się modele 8×30 EII i 10×35 EII, na to jak dobrze wypadają w testach i jak ciepło wypowiadają się o nich ich użytkownicy, nie wątpię, że ich następcy, którzy zachowaliby świetny stosunek jakości do ceny, zdobyliby serca kolejnych pasjonatów. Tym bardziej, że produkcja wysokiej klasy lornetek Porro może być naprawdę dochodowym zajęciem. Technologia ich produkcji i zastosowane materiały są znacznie tańsze niż u lornetek dachowopryzmatycznych, co powoduje, że za połowę ceny dobrej „dachówki” możemy mieć lornetkę Porro o lepszych osiągach. Dlaczego z tego nie korzystać? Tym bardziej, że konkurenci oddają pole walki walkowerem…

Nikon 8×30 EII

Nawet jeśli nie zobaczymy nigdy modeli oznaczonym symbolem EIII lub SE II, myślę że zdecydowanie nie warto porzucać produkcji serii EII. Chwalą ją nie tylko fachowcy i znawcy tematu. Modele EII pojawiają się regularnie na Festiwalach i Zlotach Optyczne.pl, gdzie zdobywają rzesze wielbicieli. Wystarczy tylko powiedzieć, że obecnie najwięcej 8×30 EII ze wszystkich krajów europejskich sprzedaje się właśnie w Polsce. Zamiast więc kłaść duże nakłady na promowanie tanich modelu z serii Aculon, które bardziej wymagających użytkowników mogą zniechęcić do produktów firmy Nikon, zdecydowanie lepiej zasugerować im zakup niewątpliwej klasyki, która tylko im udowodni, że Nikon należy do najlepszych producentów optyki sportowej na świecie.

Przez mój dom przewinęło się kilka setek lornetek. Wszyscy domownicy są do nich przyzwyczajeni i mieli okazję spoglądać przez wiele instrumentów naprawdę wysokiej klasy. Nigdy jednak nie zapomnę chwili, gdy w domu pojawiła się pierwsza sztuka Nikona 8×30 EII. Moja żona wzięła ją do ręki, przyłożyła do oczu i po chwili powiedziała: „Ja też chcę taką!” Trudno o lepszą reklamę tego przepięknego klasyka.

Aktualizacja (kwiecień 2017): Z okazji 100-lecia firmy, Nikon zaprezentował serię jubileuszowych produktów. Pośród nich znalazła się lornetka Nikon 8x30 EII. Wyprodukowano tylko 400 sztuk. Mają specjalne logo na przedniej części korpusu oraz jubileuszowy pasek i etui.