Tworzenie panoram ze zdjęć składowych daje większe możliwości niż wykorzystanie aparatów panoramicznych, a techniki cyfrowe dodatkowo ułatwiają późniejszą edycję zdjęć w programie graficznym. Co prawda fotografując niektórymi aparatami panoramicznymi, już w wizjerze można zobaczyć, jak będzie wyglądało zdjęcie, ale ingerencja w wygląd utrwalonego na kliszy kadru jest ograniczona. Tworzenie panoram ze zdjęć składowych pozwala na wybór sposobu odwzorowania i stworzenie kilku, często bardzo różnych od siebie obrazów z jednego kompletu zdjęć składowych. Robiąc zdjęcia składowe, można wykonać kilka ekspozycji jednego ujęcia, co pomoże zapanować nad niekorzystnym oświetleniem sceny poprzez wyeliminowanie zbyt ciemnych lub jasnych partii całej panoramy. Panoramy z cyfrowych zdjęć składowych mogą wyglądać tak samo jak te wykonane aparatami dedykowanymi tylko i wyłącznie do robienia panoram. Przy technice cyfrowej trzeba wykazać się wyobraźnią i w myślach wyodrębnić pożądany kadr z tego, co chcemy sfotografować. Prawdziwy sukces zapewnią dobre zdjęcia składowe, z których łatwo i przyjemnie będzie się tworzyć panoramy. Fotograf musi wiedzieć, co chce uzyskać, planując wygląd złożonej panoramy, już w czasie fotografowania poszczególnych jej części, i próbując myśleć jak aparat, gdyż ten sam obraz inaczej odbiera oko ludzkie, a inaczej jest rejestrowany na kliszy lub przez matrycę. Mimo wszelkich dobrodziejstw programów graficznych dobre zdjęcia, nie tylko panoramiczne, powstają na etapie fotografowania, a obróbka może tylko dodać im smaku.

Kiedy zapadnie decyzja o tym, czy ma to być panorama pozioma, pionowa, czy kołowa, należy wybrać główny motyw zdjęcia, miejsce, z którego ma być fotografowany, oraz sprzęt, jakim chce się je wykonać — na przykład obiektyw o określonej ogniskowej itp. Wtedy można wykonać poprawne zdjęcia składowe. Aby to osiągnąć, trzeba pamiętać o kilku zasadach. Będzie o nich mowa także w rozdziałach 6. i 7., ale warto je sobie utrwalić.

Uwaga

Aby ułatwić sobie pracę, aparat, którym tworzymy zdjęcia składowe do panoram, powinien pozwalać na: ekspozycję w trybie manualnym oraz korektę ekspozycji o wartość EV; wyłączenie autofokusa po ustawieniu ostrości oraz manualne ustawianie ostrości; możliwość ustawiania stałego balansu bieli dla kolejnych zdjęć (wyłączenie opcji automatycznego balansu bieli).

----- R E K L A M A -----

OFERTA BLACK FRIDAY

Canon 28-70/2 RF L USM

10999 zł 9899 zł

Leica Q2 Monochrom (3252 zdj.)

19999 zł 17999 zł

Sony A7R IV (15263 zdj.)

8299 zł 7054 zł

Fujifilm GFX 100S (443 zdjęcia)

13999 zł 12599 zł

Kolejne zdjęcia do panoramy powinno się zazwyczaj wykonać z takimi samymi ustawieniami aparatu: wartością przysłony, czasem naświetlania, czułością ISO, ustawieniem ostrości oraz balansem bieli (tu dobrze sprawdzi się fotografowanie w trybie manualnym). Najlepiej po ustawieniu parametrów dla pierwszego zdjęcia przestawić autofokus w tryb manualny, aby automatyka aparatu nie zmieniła ustawień ostrości między wykonywaniem kolejnych zdjęć. Jeśli tylko aparat daje taką możliwość, należy wyłączyć automatyczny balans bieli i wybrać któryś z predefiniowanych, ustawionych wzorców lub samodzielnie dobrać ustawienia, które dla każdego zdjęcia powinny być takie same. W trudnych warunkach oświetleniowych, jeśli w obrębie panoramy robionej na przykład we wnętrzu znajduje się okno (czyli obszar o innej jasności niż reszta pomieszczenia), można korygować ekspozycję, zmieniając czas naświetlania, lub wykonać kilka różnych ekspozycji dla tego fragmentu panoramy. Podczas obróbki programem graficznym należy wybrać najkorzystniejsze ujęcie lub połączyć kilka zdjęć w jeden obraz. W razie wątpliwości odnośnie parametrów ekspozycji warto skorzystać z bracketingu ekspozycji dla każdego zdjęcia składowego.

Niezależnie od tego, czy używamy statywu, czy fotografujemy bez niego, podczas robienia zdjęć do panoram poziomych aparat powinien znajdować się zawsze na tej samej wysokości, tak by linia horyzontu przebiegała równolegle do dolnej krawędzi kadru (zawsze na tym samym poziomie). W wypadku panoram naśladujących zdjęcia z aparatów typu Flatback przesuwa się aparat wzdłuż linii prostej, na bok lub do góry czy dołu, zwracając uwagę na to, by nie pochylać go w przód lub tył między kolejnymi ujęciami oraz nie przechylać na boki. Jeśli aparat zostanie przechylony na bok, linia horyzontu nie będzie równoległa do krawędzi zdjęcia. Przy panoramach sferycznych naśladujących zdjęcia z aparatów typu Swing-Lens aparat powinien obracać się względem źrenicy wejściowej obiektywu. Należy również unikać przechylania go na boki lub w przód i tył. W przypadku tworzenia panoramy pionowej szczególnie należy unikać przechylania na bok, aby kolejne zdjęcia przedstawiały pionowy wycinek fotografowanego motywu.

Kolejne zdjęcia powinny zachodzić na siebie w 10 – 50%. Im większe wspólne pole między kolejnymi zdjęciami, tym łatwiej uzyskać bezbłędnie złożoną panoramę w programie graficznym (np. PTGui). Fotografując bez statywu lub za jego pomocą, ale bez głowicy panoramicznej, warto wykonać więcej zdjęć, które będą na siebie zachodziły co najmniej w 40%.

Zawsze warto zostawić sobie margines bezpieczeństwa — sfotografować większy zakres pola widzenia niż planowana panorama, aby móc wykadrować pożądany motyw w programie graficznym.

Istotne dla kompozycji elementy (np. budynek) powinny znaleźć się w całości przynajmniej na jednym zdjęciu składowym (oczywiście, jeśli pozwala na to wybrana ogniskowa obiektywu), dzięki czemu bezbłędne złożenie tego fragmentu panoramy w programie graficznym będzie łatwiejsze. W wypadku błędów i niedopasowania do siebie zdjęć podczas retuszu panoramy można skorzystać ze zdjęcia składowego przedstawiającego obiekt.

Robiąc pionowe zdjęcia składowe do panoramy poziomej, otrzymuje się panoramę o większej rozdzielczości i większym kącie widzenia w pionie niż panorama złożona ze zdjęć poziomych.

Jeśli wykonuje się kilka panoram kolejno po sobie, warto zrobić zdjęcie znacznik, które pomoże zorientować się później, gdzie kończą się zdjęcia do jednej, a zaczynają do drugiej panoramy.

Uwaga

Liczba zdjęć składowych panoramy zależy między innymi od ogniskowej obiektywu, ustawienia aparatu (poziomego lub pionowego), wspólnego pola między kolejnymi zdjęciami oraz pola widzenia tworzonej panoramy. Zakładając, że zdjęcia składowe nachodzą na siebie w 20%, każde z tych zdjęć będzie miało 60% (100 – 2 × 20) użytecznej powierzchni. Aby obliczyć w przybliżeniu liczbę zdjęć potrzebnych do panoramy, można posłużyć się wzorem: Z = F/(60/100 × HFV) gdzie: Z — liczba zdjęć; F — pole widzenia panoramy; HFV — kąt widzenia obiektywu w poziomie. Kąt widzenia obiektywu w poziomie będzie inny dla aparatu trzymanego pionowo, a inny dla aparatu trzymanego poziomo. Producenci zazwyczaj podają kąt widzenia obiektywu po przekątnej. Aby zatem wyliczyć potrzebną wartość, należy posłużyć się kolejnym wzorem: HFV = AV × SM/PM gdzie: AV — kąt widzenia obiektywu po przekątnej; SM — szerokość matrycy; PM — przekątna matrycy. Przykładowo poziome pole widzenia dla obiektywu 14 mm, dla którego kąt widzenia po przekątnej wynosi 114°, używanego z aparatem pełnoklatkowym (36 × 24 mm) trzymanym w pionie wynosi około 63°. Dla aparatu trzymanego w poziomie wynosi około 95°. HFV = 114° × 24/43.3 (aparat trzymany pionowo) HFV = 114° × 36/43.3 (aparat trzymany poziomo) Do panoramy obejmującej 300°, wykonanej przy użyciu obiektywu 14 mm i aparatu ustawionego pionowo, będzie potrzebnych około 8 zdjęć. Z = 300/(60/100 × 63) Z = 7,936

Duża głębia ostrości na zdjęciach ułatwi składanie panoram, szczególnie tych fotografowanych bez statywu lub ze statywem, ale bez głowicy panoramicznej. Jeśli zdjęcia są wykonywane obiektywem szerokokątnym (ale nie obiektywem typu rybie oko), warto zainwestować w dobry, niewinietujący i pozbawiony dystorsji egzemplarz. Im poprawniejsze obrazy składowe, tym programy graficzne łatwiej składają z nich panoramy.

Rysunek 5.25. Panorama pozioma prosta — Pieskowa Skała

Użycie statywu, nawet ze zwykłą głowicą, znacznie ułatwi utrzymanie aparatu na jednej wysokości i pomoże uniknąć przechylania go na boki, w przód lub tył. Przy dłuższych czasach naświetlania (np. o świcie czy zmierzchu lub w ciemnych wnętrzach) pozwoli uniknąć poruszenia aparatem. Statyw jest niezbędny, gdy zdjęcia składowe są wykonywane do panoramy HDR (więcej o panoramach HDR w podrozdziale 6.4), gdyż ten sam kadr naświetlany kilkakrotnie z różnymi ekspozycjami nie może się różnić. Głowica panoramiczna pozwoli na obracanie aparatu względem odpowiedniej osi. Taki sposób obrotu może całkiem wyeliminować błędy paralaksy, co w rezultacie pozwoli na bezbłędne połączenie zdjęć w panoramę w programie graficznym. Zjawisko paralaksy zostało dokładnie opisane w rozdziale 4.

Brak statywu nie powinien powstrzymywać od zrobienia panoramy. Również bez niego można wykonać poprawne zdjęcia składowe na przykład do panoramy niepełnej. Trzymając aparat w ręku, trudno obracać go względem odpowiedniej osi, zatem większość fotografów obraca się wraz z aparatem, w taki sposób, żeby oś obrotu przechodziła przez środek ich ciała. Aby jak najbardziej zbliżyć aparat do osi obrotu, trzeba trzymać go jak najbliżej ciała. Ponadto nie należy zmieniać miejsca, w którym się stoi pomiędzy fotografowaniem kolejnych zdjęć składowych, oraz unikać pochylania się w przód, tył czy na boki. Kiedy fotografuje się w ten sposób, warto robić zdjęcia składowe, stosując większą zakładkę niż w przypadku użycia statywu z głowicą panoramiczną. Im więcej mamy zdjęć, które nakładają się na siebie w około 40%, tym łatwiej jest uzyskać poprawnie złożoną panoramę (rysunek 5.26).

Rysunek 5.26. Zasada wykonania zdjęć składowych do panoramy niepełnej poziomej (cylindrycznej)

Etapy powstawania panoramy ze zdjęć składowych:

1. Wybór motywu i miejsca oraz typu panoramy, jaka ma zostać wykonana, a także wybór ogniskowej, przy której będą wykonywane poszczególne zdjęcia. 2. Jeśli używany jest statyw — wyrównanie na nim aparatu w pionie i poziomie. 3. Jeśli używany jest statyw z głowicą panoramiczną — ustawienie osi obrotu aparatu względem źrenicy wejściowej obiektywu. 4. Ustalenie parametrów ekspozycji i głębi ostrości zdjęcia. W trudnych warunkach oświetleniowych, jeśli spodziewane są duże różnice w jasności poszczególnych ujęć panoramy, można wykorzystać funkcję bracketingu. 5. Ustawienie takiej samej wartości przysłony, czasu naświetlania, balansu bieli i czułości ISO dla każdego zdjęcia oraz wykonanie zdjęć składowych, zachodzących na siebie w około 20 – 50%. 6. W przypadku wątpliwości powtórzenie serii zdjęć lub wykonanie kilku ekspozycji (różniących się tylko czasem naświetlania) dla każdego ujęcia. 7. Przeniesienie zdjęć do komputera oraz skorygowanie poziomu ich jasności, a także usunięcie na przykład plamek powstałych w wyniku zabrudzenia matrycy. 8. Połączenie zdjęć w panoramę za pomocą programu graficznego poprzez wybranie najatrakcyjniejszego sposobu jej przedstawienia. 9. Opcjonalnie wykadrowanie pożądanego motywu ze złożonych w panoramę zdjęć. 10. Wyretuszowanie zdjęcia poprzez skorygowanie ewentualnych błędów składania, różnic kolorystycznych itp.