Zobaczyć światło
3. Rozdział 2
Silne oświetlenie górne
Silne oświetlenie z góry jest z pewnością najgorszym oświetleniem dla fotografii portretowej, ponieważ sprawia, że oczy znikają w głębokich cieniach wypełniających oczodoły. Tego mężczyznę sfotografowałem w Papui-Nowej Gwinei, by pokazać działanie tego oświetlenia. Jest to moim zdaniem również bezużyteczne zdjęcie, którego nie da się uratować. Oczywiście dyfuzor lub lampa błyskowa umożliwiłyby kontrolowanie światła, redukując kontrast sceny i umożliwiając wykonanie udanego zdjęcia. Należy za wszelką cenę unikać fotografowania przy świetle górnym, chyba że masz możliwość kontroli nad nim (zob. lekcja 11., „Kontrola nad światłem naturalnym”).
Miękkie światło z góry
Miękkie światło z góry, które oświetlało moją przyjaciółkę Chandler w świecie dżungli w zoo na Bronksie, nie jest tak złe jak ostre światło z góry, a wykonane przy jego pomocy zdjęcia można łatwo skorygować. Miękkie światło z góry można też poprawić w bardzo łatwy sposób, prosząc fotografowaną osobę, by spojrzała w górę. Proste, prawda?
Oświetlenie z dołu
Oświetlenie z dołu, znane również jako „światło z filmu grozy”, rzuca nieprzyjemne cienie na twarz fotografowanej osoby. Na tym zdjęciu, wykonanym niedaleko Lake Powell w Arizonie, poniżej twarzy fotografowanej osoby umieściłem blendę odbijającą nieprzyjemne światło pod kątem (użycie blend omawiam w lekcji 11., „Kontrola nad światłem naturalnym”). Jest to kolejne rozwiązanie oświetleniowe, którego należy unikać, chyba że zdjęcia robimy w Halloween.
Oprócz dostrzegania światła trzeba też nauczyć się oceniać poziom jasności fotografowanych przedmiotów, ponieważ również ona ma wpływ na naświetlanie.
Obiekty jasne i ciemne
Na sąsiednich zdjęciach mamy dwa różne zwierzęta — fokę sfotografowaną na Antarktydzie i niedźwiedzia polarnego sfotografowanego niedaleko Arktyki. Gdybym wykonał te zdjęcia przy użyciu automatycznego pomiaru światła, foka stałaby się o wiele jaśniejsza, a niedźwiedź byłby o wiele ciemniejszy. Dzieje się tak dlatego, że obiekty bardzo jasne i bardzo ciemne mogą wprowadzić w błąd system pomiarowy aparatu (mierzy on światło odbite od fotografowanej sceny) i zostać uznane przez niego za jaśniejsze lub ciemniejsze, niż są w rzeczywistości, co powoduje wadliwe naświetlenie. Rozwiązaniem tego problemu jest wykorzystanie opcji kompensacji naświetlenia. W przypadku przedmiotów ciemnych zaleca się korektę –1, przynajmniej jako punkt wyjścia. W przypadku przedmiotów jasnych zalecam na początek korektę +1. Wiem, że wydaje się to niezgodne z oczekiwaniami, ale tak właśnie jest — wyjaśnię to za chwilę. Kompensacja ekspozycji jest zwykle niezbędna, gdy fotografowany obiekt wypełnia kadr.
Światło ciepłe i chłodne
Oprócz określania poziomu jasności fotografowanego obiektu oraz kierunku światła trzeba też nauczyć się oceniać kolor światła.
Zdjęcia wykonywane późnym popołudniem lub wczesnym porankiem, tak jak zdjęcie modelki zrobione nieopodal Lake Powell w Arizonie, charakteryzują się ciepłymi tonami — głębokimi odcieniami czerwieni, oranżu i żółci. Zdjęcia wykonywane w południe, takie jak to przedstawiające chmury, wydają się zimne ze względu na niebieskawe zabarwienie.
Dostrzeganie koloru światła pozwala nam podejmować właściwe decyzje dotyczące naświetlania. Jeśli chcesz uzyskać tony ciepłe, powinieneś fotografować o wschodzie lub zachodzie słońca, jeśli zimne — w południe. Dostrzeganie koloru światła pomaga również wybrać odpowiedni balans bieli, niezależnie od tego, czy robimy to na etapie wykonywania zdjęcia, czy na etapie edycji w Photoshopie lub Camera Raw. Wybór ten pozwala nam zmienić kolor światła poprzez modyfikację ustawienia balansu bieli.
Spędzimy teraz nieco czasu, patrząc na kolor fotografowanych przedmiotów i odbijane przez nie światło, ponieważ również one mają wpływ na naświetlanie.
Kolor tła
Przyjrzyj się tym dwóm zdjęciom wykonanym aparatem ustawionym w trybie pełnej automatyki, ukazującym mężczyznę z San Miguel de Allende w Meksyku. Na zdjęciu z białym tłem twarz mężczyzny jest ciemna. Na zdjęciu z tłem żółtopomarańczowym twarz została prawidłowo naświetlona. Co się stało na pierwszym zdjęciu? Po prostu aparat „widzi” białą ścianę tak samo jak niedźwiedzia polarnego, co prowadzi do niedoświetlenia zdjęcia (przynajmniej jeśli fotografujemy w trybie automatycznym). By zatem uzyskać prawidłowe naświetlenie, poprosiłem modela o ustawienie się na neutralnym tle.
Oświetlenie tła
Tu z kolei mamy zdjęcie ary z nieprawidłowym tłem i zdjęcie tukana na tle o przyjemnym wyglądzie.
Na pierwszym zdjęciu, wykonanym za pomocą obiektywu typu zoom ustawionego na ogniskową 50 mm, białe światło przebijające się przez liście odwraca uwagę — dzieje się tak dlatego, że nasze spojrzenie zazwyczaj pada na najjaśniejsze partie obrazu. Na drugim zdjęciu użyłem obiektywu o ogniskowej 300 mm w połączeniu z dużym otworem przysłony, co pozwoliło na całkowite rozmycie tła wraz z ewentualnymi plamkami światła, które mogłyby odwracać uwagę od piękna fotografowanego ptaka.
Nasz wzrok można oszukać
Tło czasami, nawet jeśli dla naszych oczu wygląda na prawidłowo oświetlone, zostanie prześwietlone na zdjęciu.
Te zdjęcia dziewczynki wykonałem na Malediwach. Stała w cieniu, a piękna błękitna woda wypełniała tło. Niestety, ponieważ naświetlenie zostało ustawione na jej twarz za pomocą pomiaru punktowego dostępnego w moim aparacie (zob. lekcja 7., „Wybór trybu pomiaru światła”), o wiele jaśniejsze tło uległo na zdjęciach prześwietleniu.
Najszybszym rozwiązaniem było stworzenie zdjęcia zamiast jego zwykłej rejestracji. Poprosiłem fotografowaną dziewczynkę, by przesunęła się o kilka kroków w miejsce, gdzie tło było o wiele ciemniejsze od wody.
Redukowanie cieni rzucanych przez lampę błyskową
Podczas korzystania z lampy błyskowej należy zawsze zwracać uwagę, w jaki sposób jej światło pada na fotografowaną osobę i jej otoczenie. Szczegółowo omawiam to zagadnienie w lekcji 9., „Zdjęcia przy wykorzystaniu lampy błyskowej”.
Na razie spróbuj dostrzec sposób, w jaki światło lampy błyskowej rzuca ostry cień za świętym mężem, którego fotografowałem w Nepalu (powyżej).
Przy odrobinie wysiłku możemy te cienie znacznie zredukować bądź zupełnie wyeliminować. W przypadku zdjęcia artystki z opery pekińskiej (powyżej po prawej) zrównoważyłem światło z lampy błyskowej i światło zastane, ustawiając aparat w trybie manualnym, wprowadzając odpowiednią korekcję ekspozycji, a następnie włączając lampę błyskową i ograniczając siłę błysku do momentu, w którym cienie zniknęły. W przypadku młodej dziewczyny występującej w roli clowna (po prawej) odbiłem błysk od sufitu, uzyskując w ten sposób światło rozproszone.
Uważaj na pierwszy plan
Musimy również zwracać uwagę na to, jak światło rozkłada się na obszarze zdjęcia przed motywem głównym. Obydwa zamieszczone tu zdjęcia zostały wykonane w Meksyku, w miejscu corocznej migracji motyli. Na ujęciu poziomym pierwszy plan jest prześwietlony, ponieważ ta część drzewa była jaśniej oświetlona od jego góry. Na pierwszy rzut oka osoby niedoświadczonej może to być niewidoczne. Na zdjęciu pionowym mamy dobre naświetlenie odzwierciedlające równomiernie oświetlone drzewo.
Przyjrzyjmy się teraz kolejnemu ważnemu elementowi ekspozycji — cieniom.