Brak koloru nie oznacza tego samego, co pozbycie się koloru. Prezentacja czarno-biała to wybór i, co zaskakujące, wybór ten może przykuwać uwagę do sugerowanego na obrazie koloru znacznie bardziej, niż gdyby dane zdjęcie przedstawione było w kolorze.

Jeśli chcesz myśleć w czerni i bieli, musisz nauczyć się postrzegać świat przez pryzmat koloru sugerowanego i odcieni szarości, tak jakbyś patrzył poprzez obiektyw swojego aparatu.

Obraz czarno-biały może w teorii zawierać kolory w skali od czystej bieli do pełnej czerni (nie mówimy tu o kwestiach związanych z barwieniem i tonowaniem, które omówię na stronie 166).

----- R E K L A M A -----

OFERTA BLACK FRIDAY

Sony A7R IV (15263 zdj.)

8299 zł 7054 zł

Leica Q2 Monochrom (3252 zdj.)

19999 zł 17999 zł

Canon 28-70/2 RF L USM

10999 zł 9899 zł

Fujifilm GFX 100S (443 zdjęcia)

13999 zł 12599 zł

Te dwa ekstrema na skali koloru nie są powszechne na zdjęciach kolorowych, ponieważ czysta biel może występować w refleksach świetlnych, a całkowita czerń w nieprzeniknionym cieniu. Nie licząc wyjątkowych przypadków, zdjęcia kolorowe nie charakteryzują się zazwyczaj szerokim zakresem tonalnym szarości, jak to ma miejsce w przypadku obrazów monochromatycznych.

Kontrast

Myślenie w czerni i bieli wiąże się z myśleniem w kategoriach kontrastu. Podstawowymi składnikami kompozycji są kształt, projekt i forma. W przypadku obrazu czarno-białego ten formalizm pozostaje nienaruszony i niezłagodzony przez kolor. Jeśli tę zasadę potraktujemy bardzo dosłownie, kontrast występuje pomiędzy czernią i bielą.

Fotografowie zajmujący się fotografią czarno-białą wiedzą, że jednym z podstawowych narzędzi w ich warsztacie kompozycyjnym jest krawędź — linia oddzielająca czerń od bieli. Mocna krawędź pomiędzy jasnością i ciemnością staje się czarnym kształtem na białym tle lub białym kształtem na czarnym tle.

W każdym przypadku wzajemny stosunek czerni i bieli umożliwia złożone traktowanie przestrzeni pozytywowych i negatywowych kompozycji. Doświadczeni fotografowie zajmujący się fotografią czarno-białą wiedzą, że tworzenie lub eksponowanie krawędzi dodaje obrazowi jakości, której zazwyczaj próżno szukać w przypadku prezentacji kolorowej.

W rzeczywistości nie mamy zazwyczaj do czynienia z oczywistymi, ostrymi krawędziami pomiędzy czernią i bielą, które moglibyśmy fotografować. Znajdowanie takich krawędzi wymaga wykształcenia specjalnego sposobu patrzenia na świat. Szukaj:

• Mocnych, interesujących cieni: cienie same w sobie potrafią utworzyć ostrą linię oddzielającą ciemność i światło.
• Kompozycji, które od początku nie posiadają wielu barw: jeśli kolor jest od początku w dużej mierze nieobecny, to jest duża szansa na utworzenie obrazu o wysokim kontraście po dodaniu światła, zmianie ekspozycji czy zastosowaniu dodatkowych efektów.
• Wyraźnych różnic pomiędzy jasnymi i ciemnymi obszarami tematu: jeśli w ramach kompozycji można znaleźć obszary o krańcowych wartościach jasnych i ciemnych, to może ona stanowić podstawę czarno-białej pracy o wysokim kontraście.

Nawet po znalezieniu tematu na fotografię o wysokim kontraście, do zrobienia jest jeszcze kilka rzeczy. Trzeba zastanowić się nad:

• Ustawieniem aparatu w taki sposób, aby podkreślić krawędź lub oznaczyć granicę pomiędzy obszarem jasnym i ciemnym.
• Wykorzystaniem oświetlenia w celu uzyskania optymalnego kontrastu.
• Niedoświetleniem ciemnych miejsc w celu sprawienia, by na końcowym obrazie były ciemniejsze, lub prześwietlaniem jasnych miejsc, które na końcowym obrazie będą jeszcze jaśniejsze. W takim przypadku konieczne będzie dodatkowe przetwarzanie obszarów, które nie mają stać się całkiem czarne lub całkiem białe.
• Rozważeniem zastosowania różnych efektów w celu zwiększenia zakresu tonalnego lub podkreślenia jasnych bądź ciemnych obszarów, które mają istotne znaczenie dla kompozycji.

Słońce świeciło poprzez wielki łuk na Oceanie Spokojnym, tworząc refleksy na pianie morskiej przepływającej przez szczelinę. Pozostała część sceny pozostała w głębokim cieniu. Przed zrobieniem zdjęcia wyobraziłem sobie czarno-biały obraz z ekspozycją ustawioną na jasną pianę, dla której ramą miały stać się otaczające ją klify. Widać je na obrazie jako czarną przestrzeń negatywową. 95 mm, 1/320 s, f/9, ISO 200, statyw

W kolorze ten sałatopodobny liść wyglądał jak lśniący, zielony stwór morski ze zwojami macek. Konwersja obrazu na czarno-biały dodała mu elegancji. Co ciekawe, monochromatyczna wersja wygląda bardziej naturalnie od swojego kolorowego odpowiednika, ponieważ w rzeczywistości kolor wygląda wręcz nienaturalnie. Konwersja obrazu na czerń i biel pozwala naszej wyobraźni na zastąpienie naturalnych kolorów i wykreowanie czegoś na wzór platońskiego ideału liścia sałaty. makro 85 mm, 5 s, f/51, ISO 100, statyw

Kolor sugerowany

Oczekujemy, że oglądane sceny i obiekty będą kolorowe. Na przykład sałata ma być zielona, pomidor czerwony, a pomarańcza — pomarańczowa.

To, że oglądamy obiekt czarno-biały, nie oznacza wcale, że nie wiemy, jaki ten obiekt powinien mieć kolor. Mamy tendencję do wizualnego przypisywania koloru tematom zdjęć, chyba że tematyka jest nam zbyt obca lub odległa, przez co staje się nierealistyczna.

Możliwość przypisania koloru oznacza, że fotograf pracujący z obrazem czarno-białym może zakładać, że temat zostanie, przynajmniej w pewnym stopniu, odebrany jako kolorowy.

Z tego też powodu fotograf może wykorzystać to, co jest największym atutem obrazu monochromatycznego, a mianowicie prezentację formy i kontrastu. Jeśli mówimy o czarno-białym świecie, nie znaczy to, że nie ma tam wcale koloru — może nikt o nim nie mówi, ale wszyscy odczuwają jego obecność.

Pracujący z czarno-białymi zdjęciami fotografowie, którzy chcą wykorzystać przypisywanie koloru, powinni:

• Poszukiwać tematów, których kolory są dobrze znane (jabłka, pomarańcze, sałata).
• Myśleć o fotografiach czarno-białych, gdy kolory naturalne z jakiegoś powodu nie sprawdzają się, a kolor przypisany stanowi lepsze rozwiązanie.
• Próbować tworzyć kompozycje, w których aspekty formalne projektu mają większą wartość niż przynależność koloru do obiektów w ramach fotografii.

Niespotykane opady śniegu w nadbrzeżnych górach Kalifornii dodają tej scenie dramatyzmu. Jednak zniewalające kolory zostały przesłonięte przez zachmurzone niebo. Zdałem sobie sprawę, że aby stworzyć interesujące zdjęcie z krajobrazem, konieczne będzie przetworzenie pliku w celu wydobycia dużego kontrastu i zakresu koloru, które widziałem w rozpościerającej się przede mną scenerii (więcej informacji na temat przetwarzania obrazów czarno-białych można znaleźć w części „Fotografia czarno-biała w epoce cyfrowej”, począwszy od strony 66). 200 mm, 1/620 s, f/13, ISO 200, z ręki

Krajobraz tonalny

Od zarania dziejów fotografii czerń i biel była kojarzona ze zdjęciami krajobrazów. Najlepsze zdjęcia tego typu charakteryzują się czystością przekazu, która współgra z oszczędnością czerni i bieli. Ponadto, prostota oraz zakres tonalny zdjęcia monochromatycznego umożliwia wydobycie szczegółów, które są często maskowane przez kolor.

Aby utworzyć interesujące czarno-białe kompozycje krajobrazowe, powinieneś:

• Szukać krajobrazów o zróżnicowanych teksturach i kształtach, zarówno na ziemi, jak i na niebie.
• Unikać krajobrazów, w przypadku których najbardziej interesujące są nasycone kolory.
• Próbować tworzyć kompozycje, które wykorzystują ciekawe kształty podkreślane w prezentacji czarno-białej.
• Poszukiwać dramaturgii i wzajemnego oddziaływania pomiędzy jasnymi i ciemnymi obszarami fotografii.

Kiedy robiłem to zbliżenie toalety, moim celem było stworzenie abstrakcji kształtu w taki sposób, aby temat nie był od razu znajomy. Jeśli zdjęcie tego typu zostało zrobione dobrze, odbiorca postrzega je na dwa sposoby. Na początku może się wydawać, że zdjęcie przedstawia akt, ale tak oczywiście nie jest. Sugerowany temat zdjęcia (nagi akt) nie jest w rzeczywistości prawdziwym tematem (jest nim hydraulika). makro 85 mm, 1/15 s, f/64, ISO 100, statyw

Sugestia wizualna

Fotografia czarno-biała przedstawia pełne spektrum rzeczywistego koloru w sposób monochromatyczny. Poprzez usunięcie koloru ze sceny zdjęcie uzyskuje nastrój tajemniczości. Jeśli czarno-biała fotografia jest wykonana poprawnie, to odbiorca nie zawsze wie, na co patrzy. Panuje klimat dwuznaczności oraz, jeśli wszystko poszło zgodnie z planem, głębokiej tajemnicy.

Dwuznaczność sprawia, że odbiorca może dać się nabrać — zachęca widza do spędzenia czasu z obrazem. Jest to dobry podstawowy cel dla każdej pracy, ponieważ jeśli odbiorca spędza czas nad rozszyfrowywaniem zdjęcia, może utworzyć się między nim a pracą głębsza więź.

Podczas dokładnego studiowania obrazu i angażowania w ten proces swoich wszystkich zdolności poznawczych, można robić ciekawe domysły.

W sytuacji idealnej, dwuznaczność wizualna powinna być opracowana w taki sposób, aby przy długim przyglądaniu się obrazowi prawdziwy temat (w przeciwieństwie do materiału widocznego przy pobieżnym obejrzeniu zdjęcia) stawał się widoczny.

Fotografie czarno-białe opierające się na sugestii wizualnej działają w pewnym sensie jak rebusy. Odbiorca odczuwa ekscytację i ma poczucie więzi z fotografem, jeśli odgadnie rzeczywisty temat pracy.

Aby robić zdjęcia wykorzystujące dwuznaczność i sugestię wizualną, powinieneś:

• Poszukiwać tematów, które mogą być interpretowane wizualnie na więcej niż jeden sposób.
• Używać pozycjonowania, kadrowania i regulacji ostrości oraz ekspozycji w celu wykorzystania dwuznaczności wizualnej poprzez podkreślenie drugorzędnych znaczeń wizualnych.
• Pamiętać, że kąt widzenia aparatu i wybór obiektywu mogą mieć kluczowe znaczenie podczas tworzenia wizualnie dwuznacznych obrazów.
• Obrabiać zdjęcia w celu zachowania nastroju tajemniczości.
• Pracować z myślą o tworzeniu obrazów, których znaczenie wizualne może być rozszyfrowywane jedynie „kawałek po kawałku”.