_443908423.jpg)
Wyszukiwanie i komponowanie tematu zdjęcia
5. Wybór pozycji aparatu i długości ogniskowej
Oczywiście zbliżenie się lub oddalenie, przesunięcie się w jedną lub drugą stronę może bardzo zmienić wygląd zdjęcia. Jednak pozycja aparatu wpływa także na wybór długości ogniskowej, a to z kolei ma ogromny wpływ na przestrzenny aspekt kompozycji.
Długość ogniskowej
Obiektyw wyposażony w funkcję zoomu daje wielką swobodę w kadrowaniu ujęcia. Bez zmiany pozycji możesz powiększać lub pomniejszać obiekty widoczne w obiektywie i określać w ten sposób zawartość kadru. Musisz jednak zwracać uwagę na inne aspekty zdjęcia, które zmieniają się podczas operowania zoomem. Obiektyw o zmiennej ogniskowej to nie tylko wygoda, ale także możliwość twórczego podejścia do fotografii — pozwala znacząco wpływać na przestrzenny aspekt kompozycji i na głębię ostrości.
Dla wielu osób obiektyw z zoomem jest jedynie pewnym rodzajem szkła powiększającego i do pewnego stopnia faktycznie jest to prawdą. Gdy dokonujesz zbliżenia, obiekt widziany poprzez obiektyw staje się coraz większy. To właśnie dlatego producenci aparatów cyfrowych wypisują na obiektywach współczynniki powiększenia — 2×, 3× itd. Podczas stosowania zoomu zmieniają się jednak również inne właściwości ujęcia.
Gdy zwiększasz długość ogniskowej (dokonujesz zbliżenia), kąt widzenia obiektywu stopniowo się zawęża. Ludzkie oko ma kąt widzenia w granicach 50 – 55°. Zdjęcie obejmujące taki wycinek przestrzeni odbierane jest jako wyglądające bardzo naturalnie, a obiektywy o takim kącie widzenia określa się mianem „standardowe”.
Ważniejsze jest jednak kontrolowanie tego, jak zmienia się głębia obrazu podczas operowania zoomem. Przyjrzyj się zdjęciom przedstawionym na rysunku 9.10.
 Rysunek 9.10. Chociaż obydwa zdjęcia zostały skadrowane tak samo, zwróć uwagę na różnice pomiędzy tłem pierwszego i drugiego z nich. Na zdjęciu z lewej aparat znajdował się bardzo blisko modelki, a obiektyw miał ustawione minimalne zbliżenie. Na zdjęciu z prawej mamy do czynienia z sytuacją odwrotną: aparat daleko od modelki i maksymalne zbliżenie. Zwróć uwagę, jak bardzo tło „zbliżyło się” do pierwszego planu w drugim przypadku (z prawej). Wniosek z tego taki, że im większe ustawimy zbliżenie, tym bardziej „płaska” staje się fotografowana scena. Na zdjęciu z lewej także droga wydaje się biec bardziej stromo niż na zdjęciu z prawej. Podsumowując, w obydwu fotografiach mamy do czynienia z zupełnie innym poczuciem przestrzeni, chociaż modelka stała cały czas w tym samym miejscu |
Fotografowana kobieta nie ruszała się z miejsca pomiędzy wykonaniem pierwszego i drugiego zdjęcia, ale fotograf się od niej oddalił i zmienił długość ogniskowej w celu uzyskania takiego samego kadru jak za pierwszym razem. Zwróć uwagę na zmianę wyglądu stolików i krzeseł na drugim zdjęciu. Gdy fotograf cofnął się i użył zoomu do przybliżenia postaci, głębia fotografii się zmniejszyła, a wszystkie elementy tła wyglądają, jakby znajdowały się bliżej. Powstały obraz charakteryzuje się bliższymi relacjami przestrzennymi, niż ma to miejsce w przypadku pierwszego zdjęcia, gdzie poszczególne elementy są od siebie bardziej oddalone.
Z powyższych przykładów wynika, że zarówno kąt widzenia, jak i wrażenie głębi zależą od pozycji fotografa i długości ogniskowej obiektywu. Obydwa te czynniki wpływają na powstanie bardzo różnych przedstawień perspektywy i głębi.
Kontrolowanie głębi i perspektywy stanowi kolejną możliwość twórczego podejścia do fotografii. Gdy następnym razem będziesz robił zdjęcie jakiegoś miejsca, zastanów się, jak chcesz przedstawić daną przestrzeń. Chcesz, aby była ciasna i klaustrofobiczna? Czy może głęboka i obszerna? Odpowiednio dobierz pozycję aparatu oraz długość ogniskowej.
| Sprostowanie błędnego wytłumaczenia |
| Książki na temat fotografii wydawane w przeciągu ostatnich 150 lat (w tym kilka poprzednich wydań tej książki) tłumaczyły, że kiedy zmienia się długość ogniskowej, różne części zdjęcia zostają w różnym stopniu powiększone. Nieprawda! Bez względu na wybraną długość ogniskowej wszystkie elementy zdjęcia zostają powiększone w tym samym stopniu. Zmiana perspektywy jest następstwem zmiany pozycji aparatu oraz szerokości pola widzenia wynikającego z kolei ze zmiany ogniskowej. Aby przekonać się, że wszystkie obiektywy powiększają obraz w tym samym stopniu, obejrzyj filmik w pliku Camera Position.pdf zamieszczony w folderze Cwiczenia/Rozdzial 09 na FTP Wydawnictwa Helion. |
Zniekształcenie portretu
Zapewne zdarzało Ci się popatrzyć na fotografię przedstawiającą samego siebie i pomyśleć „wcale nie jestem do siebie podobny”. Jednym z powodów takiego odebrania zdjęcia mogło być to, że fotograf użył obiektywu szerokokątnego. Wykonywanie zdjęć portretowych takim obiektywem jest dość kłopotliwe z powodu zniekształceń perspektywicznych, które powoduje. Przyjrzyj się zdjęciom z rysunku 9.11. Zdjęcie po lewej wykonano przy dłuższej ogniskowej i portret odpowiada temu, jak w rzeczywistości postrzegamy sfotografowanego mężczyznę. Po prawej widać obrazek, z którego można się pośmiać, gdyż nie oddaje wiernie proporcji twarzy mężczyzny z pierwszego zdjęcia. Nos jest zbyt duży, a uszy zbyt małe. Dodatkowo odległość między nosem a uszami, czyli głębia tego zdjęcia, jest zbyt duża. (Oczywiście zdjęcie to samo w sobie może być złe, ale być może lepiej oddaje charakter modela niż „poprawna” wersja. Fotografując, dokonujesz twórczej interpretacji).
 Rysunek 9.11. Zmiana długości ogniskowej może znacząco wpłynąć na wygląd fotografowanej postaci. Zdjęcie po lewej wykonano z większą długością ogniskowej (jak w teleobiektywie), natomiast w celu wykonania zniekształconego portretu po prawej długość ogniskowej została znacznie zmniejszona (podobnie jak poprzednio, także i tym razem powinieneś zwrócić uwagę na to, jak teleobiektyw „spłaszcza” scenę — na zdjęciu z prawej zegar wiszący na ścianie za plecami modela wydaje się być znacznie dalej niż na zdjęciu z lewej) |
Do wykonywania portretów używa się zazwyczaj teleobiektywu o niewielkim powiększeniu, który sprzyja wykonywaniu bardziej pochlebnych zdjęć. Dzięki wydłużeniu ogniskowej nos nie jest zbyt długi, twarz pociągła, a oczy wybałuszone — a przynajmniej nie bardziej niż zwykle.
| Zniekształcenia geometryczne |
Większość obiektywów typu zoom wykazuje tendencję do generowania zniekształceń beczkowych lub poduszkowych podczas pracy z ekstremalnymi wartościami ogniskowej. Zniekształcenie beczkowe powoduje, że linie pionowe i poziome wyginane są na zewnątrz. Zniekształcenie poduszkowe polega na wygięciu linii poziomych i pionowych do wewnątrz. Zniekształcenia tego typu są najbardziej widoczne przy krawędziach i w narożnikach zdjęcia (patrz rysunek 9.12).
 Gdy ustawiasz maksymalny lub minimalny zoom obiektywu, sprawdź, czy przy krawędziach obrazu nie występują zniekształcenia. Jeśli nie przeszkadzają Ci one, wykonaj zdjęcie. Jeśli natomiast deformacje są zbyt duże i psują wygląd fotografowanych obiektów, musisz zmienić pozycję aparatu i ustawić inną długość ogniskowej. Jeśli zniekształcenie nie jest zbyt wielkie, czasem można usunąć je na komputerze za pomocą programu edycyjnego, o czym przeczytasz w dalszej części książki. Szczególnie podatne na zniekształcenia beczkowe są zdjęcia z kategorii makrofotografii — wykonywane są zazwyczaj z najmniejszej odległości i przy najkrótszej ogniskowej obiektywu. Nie zawsze musi to oznaczać duże zniekształcenia, ale dobrym zwyczajem jest zwracanie na to uwagi podczas wykonywania zdjęcia. W przypadku stwierdzenia zbyt silnych zniekształceń należy odsunąć aparat od fotografowanego obiektu, zwiększając jednocześnie długość ogniskowej. |
Fotografowanie z małą głębią ostrości
Wybór małej głębi ostrości (w celu rozmycia tła) będzie miał wpływ na inne Twoje decyzje podczas tworzenia zdjęcia.
Głębia ostrości zastosowana w tej scenie jest funkcją trzech parametrów: wielkości otworu przysłony, wielkości obiektów w tle i wymiarów matrycy. Jak już wiesz, większy otwór przysłony oznacza mniejszą głębię ostrości, czyli mniejszą liczbę przysłony.
Jednakże głębia ostrości jest zauważalna jedynie wtedy, gdy w tle znajduje się coś rozmytego, o wyraźnie miękkim rysunku. Innymi słowy, dzięki większym i łatwiejszym do dostrzeżenia obiektom w tle uwidacznia się mała głębia ostrości. Zazwyczaj oznacza to, że będziesz musiał wybrać dłuższą ogniskową, ponieważ krótsza sprawiłaby, że obiekty w tle wydawałyby się mniejsze i bardziej oddalone (patrz rysunek 9.13).
 Rysunek 9.13. Głębia ostrości na obydwu tych zdjęciach jest taka sama. Jednakże głębia ostrości na drugim wydaje się być większa, co zostało spowodowane użyciem obiektywu szerokokątnego. Obiekty w tle są na tyle małe, że nie zauważasz ich rozmycia. Zatem wybór ogniskowej i pozycji aparatu jest niezwykle ważny dla uzyskania małej głębi ostrości |
| Głębia ostrości a aparaty kompaktowe |
Jeśli masz doświadczenie z tradycyjnymi aparatami na film o szerokości 35 mm lub większej, musisz w przypadku aparatów kompaktowych brać poprawkę na to, że posiadają one krótkie ogniskowe (co wiąże się z małymi rozmiarami obiektywów) i w rezultacie głębia ostrości obrazu pochodzącego z kompaktu jest zazwyczaj dużo większa, niż mógłbyś oczekiwać. W typowym kompakcie głębia ostrości przy przysłonie f5,6 jest mniej więcej taka jak w aparacie na film przy przysłonie f16. Jest to dobra wiadomość dla osób lubiących otrzymywać zdjęcia ostre na wszystkich planach, natomiast fotografowie przyzwyczajeni do operowania głębią ostrości w celu oddzielania od siebie różnych planów mogą czuć się nieco zawiedzeni2 (rysunek 9.14).
 |
| Do uzyskania małej głębi ostrości użyj lustrzanki |
| Jeżeli chcesz mieć możliwość wyboru bardzo małej głębi ostrości, użyj lustrzanki. Dzięki większej matrycy możesz osiągać mniejszą głębię ostrości na lustrzankach niż na kompaktach. Poza tym możliwość wymiany obiektywu oznacza, że możesz kupić taki z bardzo dużym maksymalnym otworem przysłony i z dłuższymi ogniskowymi. |
| Długość ogniskowej nie ma wpływu na głębię ostrości |
| Istnieje takie stare przeświadczenie, że dzięki dłuższym ogniskowym można uzyskać mniejszą głębię ostrości. To nieprawda. Jest to jedynie złudzenie. Więcej na ten temat możesz się dowiedzieć, czytając Focal Length and Depth of Field.pdf zamieszczone w folderze Cwiczenia/Rozdzial 14 na FTP Wydawnictwa Helion. Faktem jest jednak, że jeżeli chcesz zrobić zdjęcie, które wydaje się mieć mniejszą głębię ostrości, musisz użyć dłuższej ogniskowej. |
Jak bardzo powinieneś otworzyć przysłonę?
Kiedy chcesz uzyskać małą głębię ostrości, może Cię kusić, aby maksymalnie otworzyć przysłonę, ale to niekoniecznie najlepszy pomysł. Po pierwsze, im mniejsza głębia ostrości, tym tło staje się coraz bardziej rozmyte i abstrakcyjne. Możesz nie chcieć, aby tło było zupełnie nierozpoznawalne. Wybierz przysłonę, która trochę, ale nie za bardzo, rozmyje obiekty w tle (patrz rysunek 9.15). Rysunek 9.15. Powinieneś się zastanowić, jak bardzo chcesz rozmyć tło, kiedy robisz zdjęcie z małą głębią ostrości. Być może nie chcesz, aby szczegóły w tle rozmyły się do tego stopnia, że będą nierozpoznawalne. Zwróć uwagę na różnice w rozmyciu tła podczas fotografowania z tymi trzema ustawieniami przysłony |
Twoim innym zmartwieniem podczas fotografowania z małą głębią ostrości jest ostrość (rysunek 9.16). Im mniejsza głębia ostrości, tym trudniejsze może okazać się nastawienie ostrości. Na przykład, jeżeli używasz bardzo dużego otworu przysłony — powiedzmy f1,8 — to głębia ostrości może być tak mała, że kiedy nastawisz ostrość na nos, oczy będą nieco rozmyte. Kiedy fotografujesz przy użyciu najmniejszych wartości przysłony, pamiętaj, że dokładne ostrzenie jest niezwykle ważne!
 Rysunek 9.16. Kiedy fotografujesz z maksymalnym otworem przysłony, zwracaj szczególną uwagę na ostrość. W tym przypadku twarz osoby pozującej była nieco odchylona, przez co prawe oko znajdowało się nieco dalej od aparatu niż lewe |
Gdy bierzesz udział w jakimś wydarzeniu i musisz szybko fotografować, wybór bardzo dużych otworów przysłony może nie być najlepszym pomysłem, ponieważ będziesz musiał więcej czasu poświęcić na ostrzenie.
Dobrze jest przetestować swój aparat i wykonać kilka takich samych ujęć z różnymi otworami przysłony, aby zorientować się, jak duże zmiany zachodzą pomiędzy kolejnymi ustawieniami. Najbardziej zauważalna powinna być zmiana przy maksymalnym otwarciu przysłony. Oczywiście, jeżeli Twój obiektyw nie oferuje szczególnie dużych otworów przysłony (np. f4), to nie uda Ci się uzyskać bardzo małej głębi ostrości. Jak już wspomniałem, fotografując kompaktem, nie będziesz w stanie uzyskać bardzo małej głębi ostrości ze względu na małe wymiary matrycy.
| Podgląd głębi ostrości |
Jeżeli masz lustrzankę z przyciskiem podglądu głębi ostrości (patrz rysunek 9.17), możesz użyć go do zorientowania się, jak dużą głębię ostrości dadzą Ci obecnie ustawienia ekspozycji. Zazwyczaj przysłona aparatu jest maksymalnie otwarta, bez względu na to, jaką liczbę przysłony wybrałeś. Dzięki temu obraz w wizjerze jest jasny i wyraźny. Kiedy wciskasz spust migawki, przysłona irysowa zostaje odpowiednio przymknięta i ponownie otwiera się po zrobieniu zdjęcia. Oczywiście wszystko to dzieje się w ułamku sekundy.
 Jeżeli wybrałeś mały otwór przysłony, głębia ostrości na zdjęciu będzie większa niż ta, którą widzisz przez wizjer. Gdy wciśniesz przycisk podglądu głębi ostrości (po pomiarze światła i ustawieniu wybranej liczby przysłony), przysłona przymknie się i pozostanie w danym ustawieniu tak długo, jak długo będziesz wciskał ten przycisk. Pozwala to na obejrzenie obrazu przez odpowiedniej wielkości otwór przysłony, który później zostanie użyty, aby zrobić zdjęcie. Jednakże przez to, że przysłona irysowa zostanie przymknięta, obraz w wizjerze będzie ciemniejszy, co może uniemożliwić obejrzenie go w ogóle, a tym bardziej dostrzeżenie głębi ostrości. Daj oczom czas na dostosowanie się do ciemniejszego wizjera i, jeżeli zajdzie taka potrzeba, zakryj drugie oko dłonią, aby zapewnić sobie jak najlepsze warunki do oglądania. Kiedy oczy się przystosują, będziesz mógł dokładniej przyjrzeć się głębi ostrości. |
Optyczne.pl jest serwisem utrzymującym się dzięki wyświetlaniu reklam. Przychody z reklam pozwalają nam na pokrycie kosztów związanych z utrzymaniem serwerów, opłaceniem osób pracujących w redakcji, a także na zakup sprzętu komputerowego i wyposażenie studio, w którym prowadzimy testy.