To, że coś wygląda rewelacyjnie na żywo, nie oznacza, że możesz po prostu skierować aparat na dany obiekt i zrobić dobre zdjęcie. Odwrotnie niż w rzeczywistości fotograf jest ograniczany przez ramy kadru. Osoba, która ogląda wykonane przez Ciebie zdjęcie, próbuje określić i zrozumieć, co chcesz jej pokazać. Najprostsza definicja kompozycji to sposób, w jaki kadrujesz daną scenę, ale dobra kompozycja oznacza o wiele więcej niż przycięcie rzeczywistości tak, aby zmieściła się w prostokątne ramy zdjęcia.

Dobra kompozycja to proces aranżowania kształtów i tonów w sposób, który jest przyjemny i kieruje spojrzenie widza na temat. Dobra kompozycja może również odsłaniać przed oglądającym elementy sceny, których sam by nie zauważył — powtarzające się wzory, grę świateł i cieni, a nawet Twoje odczucia odnoszące się do konkretnego momentu, który fotografowałeś.

Omówiliśmy już kilka prostych zasad dotyczących kompozycji — zapełniaj kadr, prowadź wzrok oglądającego, nie bój się zbliżeń. Stosowanie się do tych wskazówek, które sprawdzają się w każdym rodzaju fotografii, może znacznie poprawić jakość Twoich zdjęć. W przypadku skomplikowanych tematów i chcąc robić bardziej interesujące zdjęcia, będziesz musiał zastanowić się nad dodatkowymi zagadnieniami związanymi z kompozycją.

----- R E K L A M A -----

OFERTA BLACK FRIDAY

Leica Q2 Monochrom (3252 zdj.)

19999 zł 17999 zł

Sony A7R IV (15263 zdj.)

8299 zł 7054 zł

Canon 28-70/2 RF L USM

10999 zł 9899 zł

Fujifilm GFX 100S (443 zdjęcia)

13999 zł 12599 zł

Nie ma twardych i szybkich reguł, które zagwarantują dobrą kompozycję w każdej sytuacji, ale istnieją pewne wskazówki, których stosowanie zazwyczaj pozytywnie wpływa na zdjęcia. Wskazówki te mogą być mieszane i łączone, a także, oczywiście, ignorowane lub porzucane. Każde zdjęcie jest unikatowym wyzwaniem, ale tworząc kompozycję, warto zazwyczaj rozważyć opisane poniżej wskazówki.

Równowaga

Poszczególne elementy zdjęcia mają różną wagę. Ciężki element umieszczony po którejś stronie kadru będzie musiał zostać zrównoważony przez element ustawiony po drugiej stronie. Na przykład na rysunku 9.18 dla dwóch dużych ptaków po lewej przeciwwagę stanowi mniejszy ptak po prawej. Mniejszy ptak jest w stanie stworzyć stan równowagi, ponieważ jest umieszczony daleko w prawym, dolnym rogu. Powoduje to przesunięcie środka ciężkości zdjęcia i działa tak, jak prawdziwy odważnik.

Rysunek 9.18. Elementy tego zdjęcia są dobrze zbalansowane w kadrze. Każdy stanowi odpowiednią przeciwwagę dla drugiego

Jeżeli usunie się ze zdjęcia ptaka po prawej (rysunek 9.19), zdjęcie traci równowagę. Dwa ptaki po lewej są po prostu dziwnie ustawione w kadrze, tak jakby wylatywały ze zdjęcia, pozostawiając za sobą dużą, pustą przestrzeń.

Rysunek 9.19. Jeżeli usuniesz ptaka po prawej, zdjęcie utraci stan równowagi kompozycyjnej — lewa strona jest zbyt ciężka

Umiejscowienie czegoś w samym centrum kadru może również stworzyć stan równowagi, jak to pokazano na rysunku 9.20. W tym przypadku sprawdza się to dobrze, ponieważ wzgórza po obu stronach naprowadzają wzrok oglądającego na środek zdjęcia.

Rysunek 9.20. Równowaga może zostać stworzona również dzięki umieszczeniu jakiegoś elementu w centrum kadru. W tym przypadku opadające zbocza gór przyczyniają się do zrównoważenia kompozycji

Równowaga kompozycyjna może być podchwytliwa, ponieważ nie musisz mieć elementów o tych samych wymiarach, aby ją stworzyć. Podobnie jak mały kawałek ołowiu może ważyć tyle, co góra pianek, tak mały element graficzny może zrównoważyć elementy o znacznie większych wymiarach. Tak jest zazwyczaj z ludźmi, do których przykładamy dużą wagę, i dlatego jedna osoba może stanowić przeciwwagę dla ogromnej ilości innych części kompozycji (patrz rysunek 9.21).

Rysunek 9.21. Ludzie posiadają dużą wagę. Nawet mała sylwetka człowieka może zrównoważyć bardzo duży element zdjęcia

Czasami również pusta przestrzeń może służyć jako przeciwwaga, tak jak na rysunku 9.22.

Rysunek 9.22. Pusta przestrzeń może zostać użyta jako element równoważący

Rysunek 9.22 jest również dobrym przykładem na złamanie reguły, ponieważ bez ogródek ignorujemy zasadę prowadzenia wzroku, którą opisaliśmy w rozdziale 2., „Poznaj swój aparat”. W tym przypadku jednak zdaje to egzamin. Zamyślony, pełen refleksji wyraz twarzy kobiety nadaje pustej przestrzeni za jej plecami więcej mocy. Przywołuje na myśl emocjonalny ciężar, który na niej spoczywa, lub ciężar jej przeszłości. Z graficznego punktu widzenia pusta przestrzeń po lewej stanowi przeciwwagę dla kobiety po prawej stronie.

Warto jeszcze wspomnieć, że równowaga nie jest tworzona wyłącznie za pomocą geometrii. Możesz ją wprowadzić za pomocą tonów. Na przykład na rysunku 9.23 ciemne tony po lewej stanowią przeciwwagę dla jasnych tonów po prawej stronie zdjęcia. Rowerzysta po lewej stronie również ma pewną wagę.

Rysunek 9.23. Możesz również wprowadzić równowagę za pomocą jasnych i ciemnych tonów. Na tym zdjęciu ciemne tony po lewej stanowią przeciwwagę dla jaśniejszych tonów po prawej stronie

Reguła trójpodziału

Możesz uzyskać dobrą kompozycję, dzieląc obraz na trzy części poziomo i pionowo, a następnie umieszczając poszczególne elementy fotografowanej sceny na przecięciu się tych linii. Na rysunku 9.24 geometryczne części składowe sceny zostały skomponowane według tej zasady.

Rysunek 9.24. Aby zastosować zasadę trójpodziału, musisz podzielić obraz na trzy części poziomo i pionowo, a następnie spróbować umieścić elementy obrazu blisko przecięć linii podziałowych

Powtórzenie

Powtórzenie elementów zdjęcia, tak jak widać to na zdjęciu płotu na rysunku 9.2, daje często bardzo interesujące rezultaty. Rysunek 9.25 pokazuje kolejne zdjęcie z prostym przykładem na powtórzenie.

Rysunek 9.25. Powtórzenie form — geometrycznych lub tonalnych — daje często ciekawe rezultaty i tworzy dobrą kompozycję

Geometria

Wzory geometryczne też są często bardzo atrakcyjne (i często zawierają element powtórzenia). Zdjęcie z rysunku 9.26 zostało skomponowane na podstawie łączących się i nachodzących na siebie trójkątów. Czasami nawet czysta geometria może dawać interesujące rezultaty, jak widać na zdjęciu 9.27.

Rysunek 9.26. Wzory geometryczne, w tym przypadku trójkąty, są często interesujące pod względem kompozycyjnym i zawierają zazwyczaj element powtórzenia

Rysunek 9.27. Czysta geometria może być również ciekawa

Linie

Podobnie jak w przypadku geometrii, wyraźne linie, w szczególności ukośne, stanowią również dobry element kompozycyjny. Rysunek 9.28 jest na to świetnym przykładem — kamień służy zaburzeniu powtarzającego się wzoru i jest punktem, na którym skupia się wzrok (zauważ również, że zdjęcie to jest skomponowane z grubsza według zasady trójpodziału).

Rysunek 9.28. Mocno zarysowane linie stanowią dobry element kompozycyjny. To zdjęcie oczywiście zawiera również wyraźny element powtórzenia

Rysunek 9.29 jest kolejnym przykładem na kompozycję z liniami, choć może nie tak dosłownym. Linie tworzone przez kable, przerwy między płytami chodnika i powtarzające się słupy telefoniczne zdają się ginąć gdzieś w oddali.

Rysunek 9.29. Linie i kształty geometryczne nie muszą być widoczne na pierwszy rzut oka. Zdjęcie to składa się z wielu ukośnych linii

Wijące się linie wyglądają często ciekawie, tak jak np. ścieżka na rysunku 9.30. Stan równowagi tworzony jest za pomocą tonów. Umieszczając ciemną ścieżkę po prawej stronie kadru, równoważysz ciemne tony ścieżki większym, jasnym obszarem po lewej.

Rysunek 9.30. Silnie zarysowane, krzywe linie stanowią również efektowny element kompozycji

Mieszanie i łączenie

Jak widziałeś na wielu z pokazanych zdjęć, możesz mieszać i łączyć różne elementy oraz pomysły, dzięki czemu uzyskasz lepszą kompozycję.

Pierwszy i drugi plan

Może to wydawać się proste, ale jest to jedna z najczęściej łamanych zasad kompozycji. Zdjęcie musi mieć pierwszy i drugi plan. Innymi słowy, musi mieć temat i tło. Co więcej, relacje zachodzące pomiędzy tymi elementami są bardzo ważne.

W rozdziale 2. poznałeś zasadę wypełniania kadru. Wybór tematu, którym zapełnimy kadr, jest bardzo ważną częścią dobrej kompozycji. Na przykład rysunek 9.31 przedstawia mężczyznę stojącego przed mostem Golden Gate.

Rysunek 9.31. Chociaż kadr został wypełniony potencjalnie interesującymi elementami — mężczyzna, most Golden Gate — trudno określić, co jest właściwie tematem zdjęcia. Jest nim mężczyzna czy może most?

Chociaż zapełniliśmy cały kadr i choć widzimy most oraz całego człowieka, zdjęcie to nie ma wybijającego się tematu. W rzeczy samej most jest takim samym tematem jak mężczyzna, który wydaje się służyć jedynie jako punkt odniesienia dla mostu.

Lepiej byłoby zawęzić kompozycję, tak jak jest to pokazane na rysunku 9.32.

Rysunek 9.32. Dzięki zastosowaniu ciasnego kadru temat zdjęcia jest bardziej oczywisty. Jest to zdecydowanie portret. Jednakże most jest wystarczająco widoczny, ale dostarczać informacji na temat otoczenia mężczyzny

Tym razem większa część kadru została poświęcona mężczyźnie i wiadomo już, że to on jest tematem zdjęcia. Tak, konieczne było przycięcie mostu, ale ze zdjęcia można dowiedzieć się wystarczająco dużo na temat osoby i jej otoczenia. Jeżeli chciałbyś zrobić zdjęcie mostu, byłby to już zupełnie inny temat i inna fotografia — prawdopodobnie nie umieszczałbyś w kadrze człowieka.

Nie skłamię, jeżeli powiem, że w większości przypadków nie powinieneś robić jednego zdjęcia, które obejmuje całą fotografowaną scenę. Czasami skończy się to na tym, że będziesz miał zdjęcie zrobione bez wyraźnego tematu lub celu.

Może się zdarzyć, że napotkasz piękny lub interesujący widok, który będzie na tyle ciekawy, aby stanowić samodzielny temat. Będziesz musiał zastanowić się nad kadrowaniem, kompozycją i regułami, które jak dotąd omówiliśmy, ale nie będziesz potrzebował wyraźnego pierwszego i drugiego planu (rysunek 9.33).

Rysunek 9.33. Czasami, szczególnie w przypadku krajobrazów, nie będziesz miał wyraźnego podziału na pierwszy i drugi plan. Drugi plan będzie wystarczająco silny, aby stanowić samodzielny temat

Innym razem możesz znaleźć ciekawy widok, ale mieć problemy z dobraniem odpowiedniej kompozycji. Może tak się dziać, ponieważ dana scena nie ma tematu, przez co Twój wzrok nie wie, na czym się skupić. Jeżeli znajdziesz coś, co może posłużyć za temat, łatwiej Ci będzie skomponować zdjęcie (rysunek 9.34).

Rysunek 9.34. Po lewej stronie znajduje się zdjęcie ciekawego miejsca, choć sama fotografia nie jest interesująca, ponieważ wzrok nie wie, na czym się skupić — brakuje tematu. Ale po odczekaniu około minuty widok uzupełnił wagon kolejki linowej, który stał się tematem, wprowadził stan równowagi i nadał całości kompozycji odpowiednie proporcje

Cierpliwość jest często najważniejszych narzędziem fotograficznym, jakie masz do dyspozycji. Jeżeli znajdziesz ładne tło, poczekaj i sprawdź, czy ktoś nie uzupełni kompozycji lub nie posłuży za temat, wchodząc w kadr.

Jeżeli nic nie zmieni się w fotografowanej scenie, to wybierz inny punkt obserwacyjny i znajdź coś, co może posłużyć za temat (rysunek 9.35).

Rysunek 9.35. Ta burza piaskowa była ciekawa sama w sobie, ale nawet znalezienie tak prostego i nudnego tematu jak to wiadro sprawiło, że kompozycja ta jest jeszcze bardziej interesująca