Wiemy już kiedy i gdzie najlepiej polować na zorze. Wiemy też, jak przewidywać ich występowanie oraz jakie kształty i formy mogą one przyjmować. Jednak chcąc uwieczniać je na zdjęciach, potrzebna jest nam jeszcze jedna dawka wiedzy. Zacznijmy od sprzętu, który będzie nam potrzebny.

Oczywiście musimy wyposażyć się w odpowiedni aparat fotograficzny. Nie musi być to urządzenie skierowane dla profesjonalistów. Jak już wspomniałem, podczas ostatniego wyjazdu na Islandię fotografowałem Panasonikiem Lumix FZ2000, a więc bardzo zaawansowanym kompaktem.

Panasonic Lumix FZ2000, który towarzyszył mi w marcu na Islandii.

Jednak aparat, którym dysponujemy, musi pozwalać na wykonywanie dobrej jakości zdjęć przy czułościach sięgających ISO 3200 i do tego jego matryca nie może generować wysokich szumów przy długich czasach ekspozycji. Jest to bardzo ważne, o czym przekonałem się podczas jednego z wyjazdów na Lofoty, na który zabrałem wysokiej klasy bezlusterkowca. Niestety umieszczone na jego matrycy subpiksele odpowiedzialne za detekcję fazy przy czasach ekspozycji przekraczających 10 sekund potrafiły bardzo mocno obniżyć jakość zdjęcia, generując brzydki wielokolorowy szum. Dlatego przed wyborem aparatu zachęcamy do zapoznania się z naszymi testami, z częścią poświęconą tzw. darkom, czyli zdjęciom bez dopływu światła wykonywanych na długich czasach, które to właśnie potrafią obnażyć tego typu niedoskonałości.

----- R E K L A M A -----

OFERTA BLACK FRIDAY

Sony A7R IV (15263 zdj.)

8299 zł 7054 zł

Fujifilm GFX 100S (443 zdjęcia)

13999 zł 12599 zł

Canon 28-70/2 RF L USM

10999 zł 9899 zł

Leica Q2 Monochrom (3252 zdj.)

19999 zł 17999 zł

Posiadany przeze mnie Lumix FZ2000 został wyposażony w matrycę 1-calową, która przy długich ekspozycjach i wyższych czułościach radzi sobie dość dobrze, co pozwoliło mi z powodzeniem wykorzystać ten model podczas fotografowania zórz.

Kolejnym niezbędnym elementem naszego wyposażenia jest obiektyw. W przypadku FZ2000 nie miałem tutaj żadnego wyboru, jednak ten wbudowany mieścił się w granicznych wymaganiach, jakie powinno się stawiać w tym wypadku. Zorze fotografujemy w nocy starając się wychwycić często niewielką ilość światła, jaką one generują, dlatego też obiektyw musi charakteryzować się dobrą światłosiłą. Według mnie niezbędne minimum to f/2.8, bowiem zawsze warto przysłonę ciut przymknąć (1/2–1 EV), aby zniwelować choć trochę wady optyczne objawiające się przy maksymalnym otworze. Obiektyw musi być też szerokokątny. Jak już pisałem zorza lubi „pływać”, więc warto w naszym kadrze umieścić jak największy obszar nieba wraz z fragmentem krajobrazu. Tak więc im szerzej od odpowiednika 24 mm tym lepiej. W FZ2000 mamy obiektyw LEICA DC VARIO-ELMARIT, który na najszerszym kącie posiada odpowiednik ogniskowej 24 mm i światło f/2.8, a więc oferuje minimum tego, czego byśmy oczekiwali w tym wypadku. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że fotografowanie zórz nie było jedynym celem mojego wyjazdu, zatem konstrukcja o zakresie ogniskowych 24–480 mm okazała się w tym wypadku bardzo uniwersalna i pokrywała wszelkie moje potrzeby fotograficzne.

Osoby dysponujące lustrzanką lub bezlusterkowcem oczywiście powinny rozważyć użycie obiektywu o szerszym kącie – najlepiej na poziomie 100 stopni. Nawet rybie oko może być tu ciekawym rozwiązaniem.

Wybierając obiektyw do fotografowania zórz warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną rzecz, a mianowicie na komę. Jeśli wada ta nie jest zbyt dobrze korygowana, to na niebie zamiast gwiazd w formie punkcików będziemy mieli przecinki. Dlatego też warto czytać nasze testy, w których piszemy, jak poszczególne modele obiektywów radzą sobie z tym problemem.

Kolejną ważną kwestią jest możliwość manualnego ustawiania ostrości. Autofokus aparatu skierowanego na rozgwieżdżone niebo zupełnie się nie sprawdzi, zatem musimy posiłkować się ręcznym ustawianiem ostrości. Nie możemy tutaj też na ślepo ustawiać ostrości na nieskończoność, gdyż w większości obiektywów tego typu ustawienie nie da nam ostrego obrazu gwiazd. Pierścień musi być ustawiony nieco przed końcem zakresu, a żeby określić ile wynosi to „nieco”, musimy posiłkować się trybem Live View. W przypadku Lumiksa FZ2000 nie było z tym problemów. Aparat został wyposażony w przełącznik uruchamiający MF i wygodny pierścień do ręcznego ustawiania ostrości.

Obiektyw w Panasoniku Lumix FZ2000 wyposażono w dwa pierścienie. Tym szerszym zmieniamy ogniskową, a węższy służy do manualnego ostrzenia.

Po jego obróceniu na ekranie LCD pojawia nam się powiększenie środka kadru (możemy je regulować pokrętłem w zakresie 3–6x). Wystarczy, że skierujemy aparat na bardzo odległą latarnię, lub jaśniejszą gwiazdę/planetę i możemy dość szybko ustawić pożądaną ostrość.

W precyzyjnym, ręcznym ustawianiu ostrości w FZ2000 pomaga automatycznie pojawiający się powiększony, centralny obszar kadru.

Zmieniając położenie lub kadr warto co jakiś czas sprawdzić, czy ostrość nam nie uciekła. Czasem przypadkowo zdarzy się nam poruszyć pierścieniem, a na ekranie LCD nie jesteśmy w stanie dostrzec, czy na wykonywanym zdjęciu wszystko jest jak należy. Poniżej można zobaczyć zdjęcie wykonane Lumiksem FZ2000 w sytuacji, gdy po zmianie lokalizacji zapomniałem sprawdzić ustawienie ostrości.

Kolejnym niezbędnym elementem wyposażenia jest statyw. Przy długich czasach ekspozycji, które wykorzystujemy podczas fotografowania zorzy, trudno wyobrazić sobie brak tego akcesorium. Innym ważnym elementem jest pilot lub wężyk spustowy. Lumix FZ2000 został wyposażony w złącze dla pilota, jednak nie posiadałem takowego i zmuszony byłem korzystać z samowyzwalacza, co znacząco wydłużało proces fotografowania, jednak jest alternatywą w takim przypadku. Oczywiście aparat posiada też możliwość sterowania z poziomu smartfona za pośrednictwem WiFi, jednak trzeba pamiętać, iż zorze obserwujemy często przy ujemnych temperaturach, a obsługa smartfona w rękawiczkach jest dość mocno utrudniona. Poza tym patrzenie się w jasny ekran LCD potrafi popsuć adaptację wzroku do ciemności, co utrudnia obserwowanie nieba.

Warto pamiętać też o latarce, tzw. czołówce. Najlepiej jeśli jest ona wyposażona w światło czerwonego koloru. Możemy przy jej pomocy oświetlić teren, a także aparat, gdy chcemy przestawić jakieś opcje. Korzystając z czerwonego światła nie popsujemy adaptacji wzroku.

Przed rozpoczęciem fotografowania zórz warto jeszcze zajrzeć do menu aparatu i wyłączyć odszumianie. Zwłaszcza to działające przydługich czasach ekspozycji. Po wykonaniu zdjęcia wykonuje ono ciemną klatkę o takim samym czasie ekspozycji i odejmuje ją od naszej fotografii, co ma eliminować szum. Niestety w takiej sytuacji po zrobieniu zdjęcia z naświetlaniem 30 sekund, musimy odczekać taki sam czas, aż aparat wykona ciemną klatkę. Fotografowanie zorzy przeciąga się wówczas w nieskończoność, a aparat zablokowany na pół minuty może sprawić, że nie uwiecznimy najciekawszego momentu. Trzeba też pamiętać, iż niektóre algorytmy odszumiające działają dość agresywnie i mogą usuwać ze zdjęć słabsze gwiazdy, których obecność jest jak najbardziej pożądana na naszych fotografiach. Dlatego odszumianiem najlepiej zająć się w domowym zaciszu, przy użyciu dobrego programu do edycji zdjęć.

Gdy zakończymy konfigurowanie menu, musimy przestawić aparat w tryb manualny. Zorze fotografujemy ustawiając ręcznie wszystkie parametry ekspozycji, bowiem automatyka zupełnie się tutaj nie sprawdza. Jak już pisałem, przysłonę staramy się trzymać blisko maksymalnego otworu względnego, a cały czas regulujemy czas ekspozycji oraz czułość w zależności od tego, jak bardzo chcemy doświetlić otoczenie i jak intensywnie świeci zorza.

Dlatego dobrze jest dysponować aparatem, który daje nam szybki dostęp do ustawień tych parametrów. W przypadku FZ2000 mamy do dyspozycji wygodne koło wyboru trybów z dostępnym trybem manualnym. Po jego wybraniu przysłonę i czas ekspozycji możemy wygodnie regulować za pomocą dwóch kół nastaw. Pierwsze znajdziemy obok spustu migawki, a drugie na skraju górnej ścianki, dzięki czemu możemy nim operować za pomocą kciuka.

Aparat daje też łatwy dostęp do ustawień ISO, bowiem parametr ten został przypisany pod górnym przyciskiem kierunkowym. Dodatkowo opisywany Lumix oferuje aż sześć przycisków funkcyjnych, którym możemy przypisać jedną z kilkudziesięciu opcji.

Jakie zatem parametry ustawić podczas fotografowania? Doświadczenie pokazuje, iż korzysta się z czasów ekspozycji w zakresie 5–30 sekund, a czułość wybiera się z zakresu ISO 400–6400. Jeżeli mamy aparat, który generuje więcej szumów, warto trzymać się niższych wartości z tego zakresu. Natomiast w przypadku czasu ekspozycji dobrze jest nie przekraczać 30 sekund, gdyż już przy tej wartości na zdjęciach widać efekt poruszania się gwiazd i na fotografii stają się one wydłużone.

Nie zawsze jest też wskazane podbijanie czułości kosztem skracania czasu ekspozycji. Słabsze zorze, które obejmują mały obszar nieba, ale zmieniają swoją pozycję lepiej jest fotografować przy dłuższym czasie. Na fotografii zorza zajmie bowiem dużo większą część nieba, bowiem zarejestrujemy jej położenie z okresu kilkunastu lub kilkudziesięciu sekund. Dlatego fotografowanie zorzy, to ciągłe szukanie idealnych ustawień do obecnie panujących warunków. Przy nagłym rozbłysku musimy szybko zmniejszyć czułość i czas naświetlania, bowiem jasna, dynamicznie zmieniająca się zorza wprowadzi nam przepalenia i w dodatku zazieleni całe niebo, co nie będzie już tak efektowne, jak piękna wielokolorowa fala przecinająca nasz kadr. Spójrzmy, jak wygląda to w praktyce. Posłużę się tutaj kilkoma zdjęciami wykonanymi wspomnianym Lumiksem FZ2000.

Podczas mojego pobytu na Islandii Słońce zachodziło ok. 19:45, jednak na tej szerokości geograficznej dość powoli zagłębia się ono pod horyzont i dlatego ok. godziny 21:50, gdy pojawiła się zorza, niebo wciąż nie było jeszcze idealnie ciemne. W tej sytuacji ustawiłem przysłonę na f/3.2, a czułość na ISO 1600. Przy czasie ekspozycji wynoszącym 15 sekund okazało się, że niebo jest jeszcze za jasne. Dodatkowo biegająca po drewnianym tarasie (z którego robiłem zdjęcie) rodzina widząca pierwszy raz w życiu zorzę wprowadziła sporo zamieszania i stąd poruszone zdjęcie.

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 1600, f/3.2, 15 s

Po skróceniu czasu ekspozycji do 13 sekund i obniżeniu czułości do ISO 800 było już troszkę lepiej, zorza nie straciła na efektowności, gdyż mimo krótszego czasu naświetlania lepiej odcina się od ciemnego nieba.

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 800, f/3.2, 13 s

W kolejnym kroku zmniejszyłem jeszcze czułość, jednak okazało się, że niebo w tym wypadku wychodzi już za ciemne, a zorza jest mniej widoczna.

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 400, f/3.2, 13 s

W rezultacie wróciłem do ISO 800, a migawkę ustawiłem na 10 sekund. Poprawiłem nieco kadr i udało się uzyskać oczekiwany efekt.

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 800, f/3.2, 10 s

Z minuty na minutę niebo robiło się coraz ciemniejsze i dlatego po ponad kwadransie okazało się, że czas ekspozycji wynoszący 10 sekund nie jest już wystarczający.

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 800, f/3.3, 10 s

Wróciłem więc do ustawionych pierwotnie 15 sekund, co pozwoliło lepiej doświetlić pierwszy plan, a niebo stało się bardziej rozgwieżdżone.

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 800, f/3.3, 15 s

Gdy zorza nieco osłabła, zdecydowałem się na wydłużenie czasu do 20 sekund. Dzięki temu możemy ją ująć na większym fragmencie nieba, jednak jej kontury ulegają wówczas rozmyciu, gdyż ciągle zmienia ona swoje położenie. Przymknąłem też nieco przysłonę, by nie naświetlać zbyt mocno pierwszego planu, na którym znajdowało się sporo świateł.

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 800, f/4, 20 s

To, jak zorza wpływa na zdjęcie i poziom jego naświetlenia, najlepiej ilustrują trzy poniższe fotografie, które zostały zrobione w odstępach 3-minutowych przy tych samych parametrach ekspozycji.

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 1600, f/3.5, 20 s

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 1600, f/3.5, 20 s

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 1600, f/3.5, 20 s

Dlatego fotografując zorzę cały czas trzeba kontrolować wykonywane zdjęcia na wyświetlaczu i jak najszybciej reagować na zmieniające się warunki na niebie. Dla miłośnika fotografii polowanie na zorze nie kończy się w momencie zobaczenia jej na niebie, by dobrze uchwycić ją na naszych zdjęciach musimy troszkę się natrudzić. Najlepszym dowodem na to jest sytuacja z mojej kolejnej zorzowej nocy na Islandii. Mimo Kp=6 i pięknego owalu, kilka godzin wyczekiwania nie przyniosło nic ciekawego. Całe niebo równomiernie świeciło na zielono i każde zdjęcie wyglądało tak samo.

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 1600, f/3.2, 20 s

Moim zdaniem na tym właśnie polega piękno tego zjawiska, nigdy nie wiadomo, co ono przyniesie i jakim spektaklem nas uraczy.

Na koniec jeszcze mała rada, jak zrobić sobie pamiątkę i sfotografować się na tle zorzy. Warto pozostawić te same parametry ekspozycji, z których korzystaliśmy wcześniej, a pierwszy plan doświetlić delikatnie latarką „omiatając” światłem postacie. Oczywiście trzeba też pamiętać, aby nie poruszać się w trakcie ekspozycji. No i należy zwrócić uwagę, czy fotografowane osoby stoją na tyle daleko, aby mieściły się w głębi ostrości, bowiem ostrość mamy ustawioną prawie na nieskończoność.

Panasonic Lumix FZ2000, ISO 800, f/4, 15 s