Josef Koudelka urodził się 10 stycznia 1938 roku na Morawach, w małym miasteczku Boskovice. Przygodę z fotografią zaczął już w latach pięćdziesiątych, jako student inżynierii lotniczej na Uniwersytecie Karola w Pradze.

W latach sześćdziesiątych Koudelka współpracował z magazynami teatralnymi dokumentując przedstawienia teatralne. W ramach nowego projektu, kilka lat podróżował po Czechosłowacji i Rumunii fotografując życie Cyganów. Po powrocie do Pragi, wystawiał swoje zdjęcia. W 1967 roku otrzymał nagrodę Związku Artystów Czechosłowackich za „innowacyjną jakość swoich fotografii teatralnych” i zdecydował się całkowicie poświęcić fotografii.

Uważał się za dokumentalistę. Jednak w 1968 roku wszystko się zmieniło. W nocy 21 sierpnia czołgi Układu Warszawskiego zajęły Pragę, kończąc krótkotrwałą liberalizację polityczną w Czechosłowacji, która stała się znana jako Praska Wiosna.

----- R E K L A M A -----

ZASZALEJ NA ŚWIĘTA

Sony 600/4 FE GM OSS - KOMIS

47999 zł

Sony 24-70/2.8 FE GM - KOMIS

3799 zł

Fujifilm GFX 50S II (2262 zdj.) - KOMIS

10999 zł

Sony 70-200/2.8 FE GM OSS - KOMIS

6298 zł

Koudelka nie zamierzał być fotoreporterem. Jednak jego niezwykle dramatyczne zdjęcia powstałe w czasie siedmiu dni inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Pragę, zostały uznane za jeden z najważniejszych reportaży fotograficznych XX wieku.

Josef Koudelka w 1968 roku, Magnum Photos

Ian Berry był jedynym zachodnim fotoreporterem, który w tym pamiętnym tygodniu fotografował na ulicach Pragi. W jego wspomnieniach zachował się taki fragment

Najwyraźniej tym fotografem był Josef Koudelka.

Część negatywów, dzięki pomocy Anny Fárovej - czeskiej historyczki sztuki, niemal cudem została przemycona z Pragi do Nowego Jorku. Agencja Magnum Photos opublikowała później zdjęcia w The Sunday Times Magazine, przypisując je „nieznanemu czeskiemu fotografowi”, co miało być sposobem na uniknięcie ewentualnych represji grożących autorowi. W następnym roku zdjęcia zostały rozesłane do magazynów i gazet na całym świecie.

W 1969 roku (wciąż anonimowy) czeski fotograf został odznaczony przez Overseas Press Club prestiżowym i wysoko cenionym Złotym Medalem Roberta Capy. Minie aż szesnaście lat, zanim Koudelka będzie mógł bezpiecznie uznać autorstwo swoich zdjęć.

Stykówka Koudelki z sierpnia 1968 roku, Magnum Photos

Fot. Josef Koudelka, Magnum Photos

Fot. Josef Koudelka, Magnum Photos

Fot. Josef Koudelka, Magnum Photos

Fot. Josef Koudelka, Magnum Photos

Fot. Josef Koudelka, Magnum Photos

Fot. Josef Koudelka, Magnum Photos

Wszystkie zdjęcia dokumentujące wydarzenia sierpnia 1968 roku, zostały wykonane aparatem Exakta Varex IIb.

Exakta IIb (zbiory autora)

Exakta to jeden z najbardziej znanych aparatów fotograficznych, który niemal niepodzielnie królował w świecie profesjonalnej fotografii małoobrazkowej w latach 40., 50. i 60. XX wieku.

Firma Ihagee została założona w Dreźnie, w 1912 roku przez Johana Steenbergena, młodego przedsiębiorcę pochodzącego z holenderskiego miasta Meppel. Pierwotnie firma nosiła nazwę Industrie- und Handelsgesellschaft. Później skrót IHG został zapisany tak, jak jest wymawiany po niemiecku: „IHAGEE” i został włączony do oficjalnej nazwy. Ihagee produkowała aparaty mieszkowe, osadzone na ławie optycznej, pierścienie do makrofotografii, adaptery do mikroskopów, sprzęt do lamp błyskowych i powiększalniki. Obiektywy do aparatów Ihagee zawsze były dostarczane przez inne firmy.

Światową sławę przyniósł firmie model Exakta. Zaprezentowany w 1933 model Standard-Exakta (lub - w krajach anglojęzycznych - Vest Pocket Exakta), pojawił się na rynku w 1936 roku jako Kine-Exakta. Była to pierwsza na świecie jednoobiektywowa lustrzanka, która używała wówczas standardowego filmu kinowego i formatu obrazu 24x36 mm.

Kine Exacta z 1936 roku (Wikipedia)

Jedna z pierwszych reklam Kine Exacta w Polsce, rok 1936 (Katalog Foto-Greger 1937)

Niestety w Niemczech rządzili już faszyści, narastała fala obłędnego antysemityzmu. Steenbergen, który miał żonę Żydówkę (była obywatelką amerykańską), został zmuszony do emigracji do Stanów Zjednoczonych. Zakłady Ihagee zostały oddane w zarząd państwowy, a ich twórca nigdy więcej nie zobaczył ani Drezna, ani swojej firmy.

W lutym 1945 roku Drezno zostało zbombardowane. Fabryka Ihagee została zniszczona. Kilka miesięcy później odzyskano zaledwie kilka maszyn i nieco części, które były przechowywane w odległych od centrali magazynach. Zakłady odbudowano po wojnie – często przedstawiając to jako dowód na siłę wschodnioniemieckiej socjalistycznej gospodarki (choć formalnie fabryka nadal należała do Steenbergena). Historia świetności Ihagee, sporów prawnych o nazwę, wreszcie upadku fabryki oraz prób reaktywacji zakładów, to materiał na inną, choć bardzo ciekawą historię. Zainteresowanych odsyłam do znakomitej książki „Exakta – krótka historia doskonałości”. Napisali ją Paweł Fila i Jerzy Szajta – dwaj najbardziej szanowani polscy znawcy i kolekcjonerzy aparatów marki Exakta.

Z taśmy zakładów Ihagee schodziły modele Exakta, a później przeznaczone dla amatorów modele Exa. Exakta z 1950 roku była pierwszym na świecie aparatem na film 35 mm z wymiennymi wizjerami. Była produkowana w wielu ulepszonych modelach od 1936 aż do 1969 roku. Bardzo ważną cechą Exakty była pełna wymienność obiektywów - najstarsze pasowały do najnowszego modelu i na odwrót. Mocowanie bagnetowe Exakty było na tyle popularne, że obiektywy tego standardu były produkowane przez wszystkie najważniejsze firmy optyczne, a sam bagnet zastosowano między innymi w lustrzankach japońskiego Topcona. Przyczyną sukcesu Exakty wśród fotografów (szczególnie profesjonalistów) była, nie tylko możliwość korzystania z szerokiej gamy obiektywów oraz wymiennych układów celowniczych, ale także bardzo szeroki zakres czasów (od 12 sekund do 1/1000 sekundy, precyzyjnie działających!) i wiele innych udogodnień. Przykładem może być choćby specjalny nożyk do odcinania eksponowanych fragmentów taśmy. Exakta była najczęściej używana do fotografii technicznej i naukowej, często też przyrodniczej, nieco rzadziej w fotografii reporterskiej i sportowej. Jedyną przeszkodą w szerszym upowszechnieniu marki była relatywnie wysoka cena aparatu.

W czasie sowieckiej inwazji, Josef Koudelka używał modelu Exakta Varex IIb produkowanego w latach 1963 - 1967. Aparat wyposażony był w wizjer z pryzmatem pentagonalnym. Poza obiektywem standardowym (najprawdopodobniej Pancolar 1.8/50), chętnie używał też szerokokątnego Flektogona 4/25.

Kudelka fotografował wydarzenia w Pradze na negatywie ORWO NP 7 o czułości 400 ASA, produkowanym w enerdowskich zakładach ORWO. Często jednak „forsował” te negatywy w ciepłym wywoływaczu, uzyskując czułości nawet 3200 ASA.

Folder reklamowy (zbiory autora)

Varex IIb z flektogonem (zbiory autora)

Koudelka ma dzisiaj 86 lat i do niedawna wciąż pozostawał aktywnym fotografem. W ostatnich latach skupiał się na fotografii krajobrazowej pozbawionej elementów wytworzonych ludzkimi rękoma. W swojej najnowszej książce, wydanej w 2013 roku, prezentował panoramiczne ujęcia krajobrazów Palestyny i Izraela.