Filtry szare to jedna z większych grup tego typu akcesoriów, znajdująca zastosowanie w wielu odmianach fotografii oraz przy filmowaniu. W pierwszym odruchu wydawać by się mogło, że przecież im więcej światła tym lepiej, więc ograniczanie jego ilości nie ma sensu. Jest jednak bardzo wiele sytuacji, kiedy jak najbardziej jest sens to robić i to nimi właśnie zajmiemy się w tym artykule.

Wprowadzenie – linie filtrów szarych Marumi

Zanim jednak zaczniemy mówić o praktycznych zastosowaniach, omówmy pokrótce linie filtrów szarych marki Marumi, patrona tego tekstu. W przypadku filtrów stałych nakręcanych podstawowa linia to DHG. Wyżej pozycjonowane od nich są filtry DHG Super, a topowa linia nosi nazwę Exus. Do niedawna była ona oferowana jedynie w Japonii, ale od jakiegoś czasu jest też dostępna w polskiej dystrybucji.

----- R E K L A M A -----

FUJIFILM X-T50 Z RABATEM 800 ZŁ!

Fujifilm X-T50 BLACK + 15-45/3.5-5.6 ...

7298 zł 6498 zł

Fujifilm X-T50 BLACK BODY

6748 zł 5948 zł

Fujifilm X-T50 SILVER BODY

6748 zł 5948 zł

Fujifilm X-T50 SILVER + 16-50/2.8-4.8...

8248 zł 7448 zł

Raty 0%. Zostaw swój sprzęt w rozliczeniu.

Oprócz filtrów nakręcanych w ofercie polskiego dystrybutora, firmy K-Consult, znajdziemy też kwadratowe, prostokątne (z gradacją) i okrągłe filtry mocowane magnetycznie z linii Magnetic Slim.

Jeśli natomiast chodzi o filtry regulowane, to dotychczas na polskim rynku oferowane były filtry z linii Creation o parametrach ND 2.5-500 oraz ND 40-4000. Niedawno dołączył też do nich model DHG Super ND 2.5-500, który został wykorzystany do wykonania zamieszczonych poniżej demonstracji praktycznych.

Oto jak prezentuje się porównanie poszczególnych cech i parametrów między poszczególnymi liniami stałych filtrów szarych Marumi:

FIltry stałe Marumi ND	linia EXUS	linia DHG Super	linia DHG
powłoki antyrefleksyjne	TAK	TAK	TAK
powłoka antystatyczna	TAK
powłoka hydrofobowa	TAK	TAK
powłoka oleofobowa	TAK	TAK
pierścień typu slim	TAK	TAK	TAK
matowa ramka	TAK	TAK	TAK
radełkowany pierścień	TAK	TAK	TAK

Tak natomiast wygląda sytuacja w przypadku dostępnych na naszym rynku regulowanych filtrów szarych:

Filtry regulowane Marumi Vari ND	Linia DHG Super	Filtr Marumi Creation Basic ND2.5-500	Filtr Marumi Creation Video ND2.5-256	Filtr Marumi Creation Photo ND40-4000
powłoki antyrefleksyjne	TAK	TAK	TAK	TAK
powłoka antystatyczna			TAK	TAK
powłoka hydrofobowa	TAK		TAK	TAK
powłoka oleofobowa	TAK		TAK	TAK
pierścień typu slim	TAK	TAK	TAK	TAK
matowa ramka	TAK	TAK	TAK	TAK
radełkowany pierścień	TAK	TAK	TAK	TAK

Na koniec tej sekcji zamieszczamy jeszcze pelną listę filtrów szarych Marumi – zarówno tych nakręcanych, jak i magnetycznych, wraz z informacjami o dostępnych gęstościach i technologiach.

Więcej szczegółowych informacji na temat filtrów Marumi oraz ich oferty można znaleźć na polskiej stronie tej marki. Warto też na koniec podkreślić, że wszystkie nakręcane filtry marki Marumi są produkowane w Japonii, co gwarantuje ich świetne właściwości także pod względem kontroli jakości czy staranności produkcji.

Spójrzmy teraz, w jakich sytuacjach przyda nam się filtr szary.

Otwarta przysłona w słoneczny dzień

Pierwszy i najbardziej prozaiczny przykład to fotografia portretowa w słoneczny dzień. Przy szerszych, obejmujących większą część sylwetki kadrach często stosuje się otwartą przysłonę, by możliwie odseparować fotografowaną osobę od tła. W przypadku obiektywów o jasnościach takich jak f/1.2 czy f/0.95 może to spowodować, że nawet na najniższej oferowanej przez korpus czułości i przy najkrótszym możliwym czasie migawki, światła będzie po prostu za dużo.

Lewe zdjęcie z powyższego zestawienia zostało wykonane na przysłonie f/1.2 i z czasem migawki 1/8000 s i nadal jest lekko prześwietlone. Zastosowanie filtra szarego rozwiązało problem prześwietlenia białych fragmentów stroju. Oba zdjęcia to pliki JPEG prosto z aparatu, w normalnej sytuacji w drugim kadrze nieco rozjaśnilibyśmy cienie w ramach obróbki.

Biorąc pod uwagę, że istnieją obiektywy jaśniejsze niż f/1.2 oraz aparaty oferujące najkrótsze czasy migawki takie jak 1/4000 s czy 1/2000 s, to zaprezentowany tu problem może potencjalnie wystąpić z większą intensywnością przy korzystaniu z innego zestawu sprzętu.

Wydłużanie ekspozycji

Najbardziej klasyczne zastosowanie filtra szerego to zdjęcia krajobrazowe wykonywane z długim czasem naświetlania, nierzadko wynoszącym kilkanaście czy kilkadziesiąt sekund. Pozwala to „uspokoić” wodę czy rozmyć nieco chmury.

Powyższe i poniższe zestawienia to dwa kadry wykonane z użyciem filtra Marumi DHG Super ND 2.5-500, po lewej na minimalnym ustawieniu przyciemniania, a po prawej na maksymalnym. Kadry po lewej wykonano z czasem naświetlania 1/20 s, a kadry po prawej były naświetlane przez 20 sekund. To około 8 i 2/3 EV różnicy.

Nawet tak prosty przykład pokazuje, jak można w łatwy sposób uczynić zdjęcia krajobrazu nieco mniej oczywistymi i odróżnić je od kadrów wykonanych smartfonami. W podobny sposób, o ile tylko wieje, możemy też dodać nieco malarskości rozwiewanym przez wiatr drzewom.

Inna sytuacja, w której wydłużenie czasu naświetlania może nam pomóc, to pozbywanie się z kadru przypadkowych przechodniów. Przez kadr powyżej przeszło klika osób w czasie jego naświetlania. Podobnie zresztą było w przypadku zdjęć poniżej, wykonanych około godziny 17 przy ruchliwej stacji warszawskiego metra.

W ten sposób, o ile tylko mamy ze sobą statyw, możemy w dużej mierze pozbyć się z kadru przypadkowych przechodniów, turystów czy innych przemieszczających się elementów, które nie są nam na zdjęciu potrzebne. Możemy też jednak pójść w drugą stronę i wspomniane elementy wykorzystać do urozmaicenia zdjęć.

Błyskanie w plenerze

Nieco mniej oczywiste zastosowanie filtrów szarych wiąże się z używaniem w plenerze lamp błyskowych. Co prawda większość współczesnych lamp, jak choćby użyta przy tworzeniu tego artykułu Profoto A2, oferuje tryb HSS i pozwala na synchronizację nawet z czasami migawki typu 1/8000 s, ale tryb ten obniża nieco maksymalną moc błysku. A w „walce” ze słońcem każda watosekunda bywa na wagę złota.

W tego typu sytuacji naturalnym i wygodnym rozwiązaniem jest użycie mocniejszego filtra szarego i zejście z czasem naświetlania do nominalnego czasu synchronizacji błysku naszego aparatu (czyli zazwyczaj w okolicach 1/200 s). Pozwala to wykorzystać pełną moc lampy błyskowej i daje nam szanse w starciu z południowym słońcem, nawet jeśli wzięliśmy ze sobą jedynie kompaktową i przyjaźniejszą dla pleców jednostkę.

Udawanie nocy z pomocą błysku

Pewnym wariantem rozwiązania omówionego powyżej jest udawanie nocy w dzień. Typowo w takiej sytuacji w lampie instaluje się filtr ocieplający barwę światła i stosownie do tego zmienia balans bieli w aparacie – na przykład na światło żarowe lub zbliżoną, odpowiednio niską temperaturę w stopniach Kelvina. By sztuczka się udała, konieczne jest jeszcze mocniejsze przyciemnienie tła, gdzie znów z pomocą przychodzi filtr szary.

Filmowanie

Z filtrów szarych korzystają oczywiście nie tylko fotografowie. Jest to też jedno z absolutnie podstawowych narzędzi w arsenale każdego filmowca. A wszystko przez to, że o ile w fotografii, jeśli nie wykonujemy zdjęć krajobrazowych z długim czasem naświetlania, to stosuje się krótkie czasy migawki pozwalające ruch zamrozić, o tyle przy filmowaniu pewna doza rozmycia ruchu jest wręcz wskazana i wynika wprost z historii kina i konstrukcji migawek w kamerach na taśmę.

Te ostatnie przy domyślnym ustawieniu naświetlały klatkę przez połowę czasu wynikającego z klatkażu, tj. dla 24 kl/s każda z nich była naświetlana przez 1/48 s, dla 50 kl/s byłoby to 1/100 s itd. Osiągnięcie takiego czasu naświetlania w słoneczny dzień jest możliwe jedynie jeśli korzystamy z przysłon typu f/22 lub ciemniejszych. A tymczasem przysłona powinna być elementem świadomego kształtowania plastyki obrazu, a nie jedynie narzędziem do ustalania ekspozycji. To ostatnie znacznie lepiej powierzyć właśnie filtrowi szaremu.

Poza mniej skaczącym ruchem użycie klasycznych czasów naświetlania przy filmowaniu pomaga też uniknąć problemów z coraz popularniejszymi LED-owymi ekranami, wyświetlaczami i lampami, których każdego dnia przybywa, zwłaszcza w miejskiej przestrzeni.

Wpływ na rozdzielczość

Jak przystało na dość techniczny portal, zdecydowaliśmy się poza aspektami praktycznymi sprawdzić też, jak udostępnione nam filtry Marumi wypadają w testach studyjnych. Sięgnęliśmy w tym celu po standardową procedurę do pomiaru rozdzielczości i sprawdziliśmy, o ile wyniki rozdzielczości z filtrem na obiektywie były niższe od wyników bez filtra. Uzyskane wartości to średnie z trzech pomiarów, a w przypadku filtrów regulowanych wykonywane były też po trzy pomiary dla minimalnego, maksymalnego oraz średniego przyciemnienia, co łącznie dawało dziewięć wartości. Oto wyniki.

Model filtra	Procentowy spadek rozdzielczości
Marumi DHG ND32	15.9%
Marumi Exus ND64	10.2%
Marumi DHG Super ND500	4.6%
Marumi Exus ND1000	20.7%
Marumi DHG Super Variable ND2.5-500	11.6%
Marumi Creation Variable ND40-4000	24%

Jak widać, spadki nie są duże i w większości przypadków nie przekraczają naturalnego rozrzutu celności układów autofokusa w aparatach.

Odchyłki barwne

W analogiczny sposób możemy zobrazować błędy koloru zmierzone z wykorzystaniem procedury stosowanej zazwyczaj do oceny balansu bieli w aparatach. Oczywiście istnieje ryzyko, że błąd koloru aparatu i filtra nawzajem się zniosą, ale poglądowo można tego typu dane również zaprezentować. W przypadku filtrów regulowanych, podobnie jak powyżej, prezentowana jest średnia z trzech różnych pomiarów uzyskanych dla różnych ustawień filtra. Pomiar wykonano dla światła 5400K.

Model filtra	Procentowy średni błąd koloru
(brak filtra)	5.54%
Marumi DHG ND32	5.46%
Marumi Exus ND64	5.51%
Marumi DHG Super ND500	5.71%
Marumi Exus ND1000	6.15%
Marumi DHG Super Variable ND2.5-500	8.18%
Marumi Creation Variable ND40-4000	7.1%

Tu także widać postęp, jaki dokonał się w dziedzinie filtrów w ostatnich latach – ich wpływ na odwzorowanie barw i jego błędy jest niewielki i zazwyczaj nie przekracza bardzo poziomu błędów, które testowane przez nas aparaty potrafią generować same z siebie.

Podsumowanie

Filtr szary to bardzo uniwersalne narzędzie, które prędzej czy później może się przydać praktycznie każdemu fotografowi czy filmowcowi. Przy jego wyborze warto zainwestować w produkty dobrej jakości, które nie obniżą technicznego poziomu zdjęć i, jeśli będziemy o nie dbać, posłużą nam lata, a nawet dekady.

Miłośnikom ekstremalnie wysokiej jakości zapewne bardziej przypadną do gustu filtry o stałej gęstości. W porównaniu z regulowanymi są one lżejsze i, co może być ważne w niektórych zastosowaniach, nie zawierają elementów polaryzacyjnych. Z kolei filtry regulowane są po prostu znacznie wygodniejsze w obsłudze i pozwalają szybko dopasować się do zmiennych okoliczności, co docenią zwłaszcza filmowcy.

Ostateczną decyzję co do wyboru typu filtra każdy użytkownik musi podjąć samodzielnie. My możemy jedynie pokazać, jak przydatne i uniwersalne jest to akcesorium.

Artykuł powstał na zlecenie firmy K-Consult, polskiego dystrybutora filtrów marki Marumi.