Budowa obiektywu

Projektanci X100 zastosowali w nim jasny, stałoogniskowy obiektyw Fujinon Aspherical z ogniskową o ekwiwalencie 35 mm dla pełnej klatki i światłosile f/2.0. Jego konstrukcja wewnętrzna obejmuje 8 elementów w 6 grupach, w tym 1 element dwustronnie asferyczny i 4 elementy o wysokim współczynniku załamania światła. Zastosowano również nowe powłoki antyodbiciowe FUJINON Super EBC, a wewnątrz konstrukcji optycznej znajduje się 9-listkowa przysłona.

Schemat układu optycznego zastosowanego w FinePix X100

Istotnym elementem budowy obiektywu jest naturalny filtr szary. Jest to dość wyjątkowe rozwiązanie. Pomysł wbudowania takiego filtru wziął się zapewne ze sposobu działania zastosowanej w aparacie migawki centralnej. W X100 jest ona bowiem wbudowana w obiektyw i znajduje się w okolicach przysłony. Podczas wykonywania zdjęcia musi zostać otwarta w stopniu nie mniejszym niż przysłona. Przy dużym otworze przysłony takie otwieranie zabiera więcej czasu niż przy małym. Ze względu na mechanikę migawki, nie może się ona otwierać/zamykać dowolnie szybko. Konsekwencja jest dość łatwa do przewidzenia. Im mniejsza wartość przysłony (większy otwór względny), tym dłuższy dostępny minimalny czas otwarcia migawki. Poniższa tabela prezentuje konkretne wartości w przypadku X100.

Widać wyraźnie, że dla maksymalnego otworu względnego maksymalna szybkość migawki wynosi 1/1000 sekundy, a to może nie wystarczyć np. w jasny, słoneczny dzień. Rozwiązaniem tego problemu jest właśnie wbudowany neutralny szary filtr ND8 pozwalający ośmiokrotnie wydłużyć czas otwarcia migawki. Poza tym, przyda się on w sytuacjach gdy będziemy chcieli dodatkowo wydłużyć czas otwarcia migawki w celu zarejestrowania rozmycia ruchu itp.

Rozdzielczość

Testy rozdzielczości przeprowadzamy na podstawie zdjęć odpowiedniej tablicy testowej. Zdjęcia wykonywane są dla poszczególnych wartości przysłony, a obliczenia przeprowadzamy zarówno dla centrum, jak i brzegu kadru. Wyniki prezentujemy w postaci wartości funkcji MTF50. Tradycyjnie pomiary przeprowadziliśmy na JPEG-ach z minimalnym wyostrzaniem i surowych plikach. Na początek prezentujemy wykres z wynikami otrzymanymi dla plików RAW.

Wartości w centrum kadru osiągnięte przez X100 są na bardzo dobrym poziomie. Co prawda dla maksymalnego otworu względnego wynik nie imponuje, ale już dla f/4.0 jest bardzo wysoki. Wyraźnie gorzej jest niestety na brzegu kadru. Ponieważ w X100 mamy do czynienia z matrycą o tej samej rozdzielczości i rozmiarze co w Leice X1, możemy zatem dokonać bezpośredniego porównania wyników otrzymanych przez te aparaty. Wcześniej jednak musimy przeliczyć wartości z powyższego wykresu na jednostki par linii na milimetr [lpmm]. Odpowiedni wykres przedstawiamy poniżej.

Widać, że dla przysłony f/4.0 X100 osiąga wynik na poziomie niemal 55 lpmm. Jest to niewątpliwie wysoka wartość, zwłaszcza że w porównaniu do Leiki X1, testowany aparat jest o ponad 5 lpmm lepszy. Co prawda Leica osiąga maksimum na f/5.6 wynoszące około 49 lpmm, podczas gdy dla tej przysłony X100 jest minimalnie gorszy niż dla f4.0, jednak jego przewaga i tak jest wyraźna. Na brzegu kadru oba aparaty zachowują się dość podobnie.

Może martwić spora różnica w rozdzielczościach pomiędzy centrum kadru a jego brzegiem, ale na obronę X100 mamy tutaj dwie rzeczy. Po pierwsze, wyniki w centrum są świetne (wyraźnie powyżej poziomu przyzwoitości na f/2.0 i wręcz rewelacyjnie po przymknięciu), po drugie gorszy wynik na brzegu (choć i tak w zasadzie użyteczny prawie dla całego zakresu przysłon) wynika w sporej części nie ze złego korygowania wad pozaosiowych lecz z krzywizny pola.

Warto w tym miejscu przywołać także wyniki Nikona D300s. Z obiektywem Sigma 30 mm f/1.4 EX DC na przysłonie f/5.6 osiągnął wynik na poziomie 52 lpmm. Dla tej samej przysłony, X100 notuje wartość nieco poniżej 54 lpmm. Różnica jest w zasadzie nieduża, a co więcej jest tylko minimalnie większa od błędu pomiarowego. Dodatkowo w przypadku D300s zauważyliśmy, że w częstotliwości Nyquista odpowiedź funkcji MTF wynosiła około 20%, co mogłoby wskazywać na nieznaczne osłabienie filtru AA i ewentualnie lekkie wyostrzanie. W przypadku Fujifilm X100 obserwujemy podobne zachowanie, co widać na wykresie poniżej.

Przebieg funkcji MTF widoczny na dolnym rysunku również pokazuje odpowiedź w częstotliwości Nyquista na poziomie 20%. Można zatem przypuszczać, że w przypadku X100 również mamy do czynienia z lekkim osłabieniem filtru AA i/lub delikatnym wyostrzaniem.

Pomiary dla dla plików JPEG, z ustawionym w aparacie minimalnym stopniem wyostrzania pokazuje poniższy wykres.

W porównaniu do wartości otrzymanych na surowych plikach widać wyraźną różnicę, co wskazuje na to, że minimalne wyostrzanie JPEG-ów w aparacie nie jest poziomem zerowym.

Na zakończenie tej części rozdziału prezentujemy wycinki zdjęć tablicy testowej (w formacie JPEG) w skali 1:1 z okolic centrum kadru dla maksymalnej i minimalnej rozdzielczości.

JPEG
f/4.0	f/2.0

Autofokus

W Fujifilm X100 mamy autofokus działający w oparciu o detekcję kontrastu. Do wyboru mamy tryby pojedynczy lub ciągły, a przy słabym oświetleniu pracę AF wspomaga wbudowana dioda. Poza wielopunktowym trybem pracy autofokusu, w którym aparat automatycznie ustala, w oparciu o który punkt AF ustawić ostrość, istnieje również możliwość ręcznego wyboru obszaru AF. Jeśli fotografujemy z wykorzystaniem wizjera elektronicznego lub ekranu, wówczas mamy do dyspozycji aż 49 punktów AF. Jeśli natomiast korzystamy z wizjera optycznego, wówczas wybór ograniczony jest do 25 punktów. Istnieje również możliwość regulacji wielkości ramki AF.

Autofokus w X100 przetestowaliśmy w taki sam sposób jak testujemy go w lustrzankach. Przy przysłonie ustawionej na f/2.8 wykonaliśmy 40 zdjęć tablicy testowej każdorazowo przeogniskowując obiektyw. Wyniki przedstawiamy w postaci histogramu, który prezentuje procentowe wartości odchyłek od najlepszego pomiaru MTF50 w serii.

Do szybkości działania autofokusu w X100 nie mamy w zasadzie większych zastrzeżeń. Jak na system działający w oparciu o detekcję kontrastu działa on zadowalająco szybko. Daje się jednak zauważyć nieznaczne spowolnienie pracy AF w trybie makro.

Aberracja chromatyczna

Obiektyw zastosowany w X100 całkiem nieźle radzi sobie z aberracją chromatyczną. Wyniki naszych pomiarów wykonanych na surowych plikach przedstawione zostały na poniższym wykresie.

Widać, że aberracja chromatyczna utrzymuje podobny poziom dla wszystkich wartości przysłony. Można co prawda zauważyć minimalny wzrost wraz z przymykaniem przysłony, jednak cały czas utrzymuje się ona w dolnej strefie stanów średnich.

W tabelce poniżej prezentujemy w skali 1:1 wycinki zdjęć tablicy testowej, przedstawiające krawędzie czerni i bieli na zdjęciach z najwyższym i najniższym poziomem aberracji chromatycznej. Przy tym poziomie jest ona co prawda zauważalna, jednak nie jest w zasadzie uciążliwa.

f/16	f/2.8

Dystorsja

Dystorsja w X100 nie jest dużym problemem. Daje się ją co prawda zauważyć na zdjęciu tablicy testowej, jednak pomiary wskazują na dystorsję beczkowatą o umiarkowanej wartość −0.84%. Dystorsja na takim poziomie jest raczej trudna do wychwycenia na zwykłych zdjęciach.

Koma i astygmatyzm

Na zaprezentowanych poniżej wycinkach widać wyraźnie, że koma stanowi największy problem dla maksymalnego otworu względnego. Zniekształcenie kołowego obrazu diody jest w tym przypadku bardzo wyraźne. Sytuacja jednak poprawia się już po przymknięciu przysłony o 1 EV. Dla f/2.8 daje się co prawda zauważyć jeszcze nieznaczne zniekształcenie, jednak w tym przypadku koma nie powinna mocno wpływać na pogorszenie jakości obrazu na brzegu kadru. Dla przysłony f/4.0 koma jest już w zasadzie minimalna, a zniekształcenie ledwie zauważalne.

f/2.0, centrum	f/2.0, róg
f/2.8, centrum	f/2.8, róg
f/4.0, centrum	f/4.0, róg

Fujifilm X100 nie ma dużego problemu z astygmatyzmem. Wada ta utrzymuje się na poziomie około 8%, co można uznać za całkiem rozsądny choć nie rewelacyjny wynik.

Winietowanie

Spoglądając na zdjęcia w poniższej tabelce łatwo zauważyć, że X100 redukuje częściowo efekt winietowania kiedy zapisuje zdjęcia w formacie JPEG. Różnica w poziomie winietowania w stosunku do tego, co widać na plikach RAW jest wyraźna.

f/2.0, JPEG	f/2.0, RAW
f/4.0, JPEG	f/4.0, RAW

Spójrzmy jednak na konkretne liczby. Na maksymalnym otworze względnym poziom winietowania w przypadku plików RAW sięga 42.4% (−1.59 EV), natomiast na plikach JPEG zostaje ograniczony do 18.4% (−0.57 EV). Mimo, że redukcja winietowania na JPEG-ach jest jak widać wyraźna, dla przysłony f/2.0 spadek oświetlenia w rogach kadru jest wciąż widoczny, nawet jeśli zdjęcie zapiszemy jako JPEG. Problem winietowania maleje wraz z przymykaniem przysłony jednak tylko do pewnego poziomu. Dla f/2.8 w przypadku surowych plików spadek jasności w rogach kadru sięga 30.8% (−1.06 EV), a dla JPEG-ów tylko 8.5% (−0.26 EV) czyli na normalnych zdjęciach będzie już trudny do zauważenia. Winietowanie osiąga minimum przy przysłonie f/4.0. Dla RAW-ów wynosi ono wówczas 28.7% (−0.976 EV) natomiast w przypadku JPEG-ów 6.2% (−0.18 EV). Dalsze przymykanie niczego już w zasadzie nie zmienia. Od f/5.6 winietowanie utrzymuje się praktycznie na stałym poziomie które dla surowych plików wynosi około 29.4% (−1 EV) oraz 6.8% (−0.2 EV) dla JPEG-ów.

Odblaski

Wewnętrzna konstrukcja obiektywu X100 obejmuje 6 grup elementów. Mamy zatem 12 powierzchni styku powietrza ze szkłem, na których mogą się tworzyć ewentualne odblaski. Producent chwali się zastosowanie nowych powłok antyodbiciowych FUJINON Super EBC, a zatem nie powinniśmy się spodziewać większych problemów w pracy pod ostre światło. Jak to wygląda w praktyce można zobaczyć na poniższych zdjęciach.

f/2.0

f/2.0

f/5.6

f/5.6

f/16

f/16

Aby sprawa była jasna, potrzebne jest kilka słów wyjaśnienia. Dla każdej z zaprezentowanych przysłon (f/2.0, f/5.6 oraz f/16) pierwsze zdjęcie zostało wykonane ze słońcem widocznym w okolicy narożnika kadru. W takim przypadku daje się zauważyć nieliczne typowe bliki, które jednak dla większych otworów przysłony nie są intensywne i raczej nie powinny przeszkadzać. Stają się dopiero wyraźniejsze przy przysłonie f16.

Gdyby to były jedyne artefakty świetlne, jakie dało się zauważyć przy pracy pod ostre światło byłoby naprawdę dobrze. Jednak niemiła niespodzianka spotkała nas kiedy słońce odsunęliśmy wyraźnie poza kadr. W takiej sytuacji pojawia się bardzo wyraźna i sporych rozmiarów, świetlista smuga (widoczna na drugim zdjęciu dla każdej z pokazanych przysłon). Jej rozmiar i intensywność zdają się wzrastać w miarę zwiększania wartości przysłony. Trudno tak naprawdę powiedzieć coś konkretnego na temat źródła jej pochodzenia, ale najważniejsze jest to, że w specyficznych warunkach jest w stanie skutecznie zepsuć zdjęcie, zatem warto na nią uważać.

Makro

Fujifilm X100 posiada tryb makro, który umożliwia fotografowanie obiektów oddalonych o nie mniej niż 10 cm. Ze względu na zbyt duży błąd paralaksy w trybie tym nie działa wizjer optyczny i automatycznie włącza się wizjer elektroniczny. Warto również zwrócić uwagę na to, że przy fotografowaniu z użyciem wbudowanej lampy błyskowej obiektów oddalonych o mniej niż 50 cm na zdjęciach może być widoczny cień obiektywu.

Możliwości trybu makro można ocenić na podstawie zdjęcia monety jednozłotowej, które prezentujemy poniżej.