Zdjęcia prezentowane w poprzednim rozdziale wykonane zostały przy wyłączonym odszumianiu. W Olympusie E-P3 intensywność procesu odszumiania na wyższych czułościach można kontrolować w 3-stopniowej skali. W poniższej tabelce prezentujemy, jak to wygląda w praktyce przy czułości ISO 6400.

ISO 6400
Odszumianie wyłączone
Odszumianie słabe
Odszumianie standardowe
Odszumianie mocne

Przyjrzyjmy się teraz zdjęciom zapisanym w surowym formacie. RAW-y z E-P3 wywołaliśmy programem dcraw i zapisaliśmy jako 24-bitowe TIFF-y. Podobnie jak w poprzednim rozdziale, dla porównania prezentujemy również wycinki zdjęć z modelu E-PL2, Panasonika G3 oraz Samsunga NX100.

ISO 100
NX100
ISO 160
G3
ISO 200
E-P3
E-PL2
G3
NX100
ISO 400
E-P3
E-PL2
G3
NX100
ISO 800
E-P3
E-PL2
G3
NX100
ISO 1600
E-P3
E-PL2
G3
NX100
ISO 3200
E-P3
E-PL2
G3
NX100
ISO 6400
E-P3
E-PL2
G3
NX100
ISO 12800
E-P3

Sytuacja dla surowych plików jest dość podobna do tego, co obserwowaliśmy w przypadku JPEG-ów. Pod względem jakości obrazu i poziomu szumu E-P3 zachowuje się bardzo podobnie do swojego starszego brata E-PL2. Na surowych plikach widać jednak nieco wyraźniejsze różnice pomiędzy tymi aparatami na wyższych czułościach. Mniej więcej od ISO 1600 widać przewagę nowego PEN-a, aczkolwiek nawet przy ISO 6400 różnica ta nie jest duża. Ponownie z całej stawki najlepiej wypada Panasonic, a jego przewagę nad Olympusami daje się już zauważyć przy ISO 400.

Jak widać powyżej, słaba jakość JPEG-ów z Samsunga nie ma zupełnie odzwierciedlenia w RAW-ach. Surowe zdjęcia z NX100 prezentują porównywalny poziom pod względem jakości w stosunku do pozostałych aparatów aż do ISO 800. Zauważalne różnice pojawiają się mniej więcej przy ISO 1600 i dopiero przy ISO 6400 Samsung wyraźnie odstaje od pozostałych aparatów.

Sprawdźmy teraz jak nasza wizualna ocena przekłada się na konkretne liczby. Wyniki naszych pomiarów poziomu szumu na surowych zdjęciach tablicy Kodaka Q-13, przekonwertowanych wcześniej do 24-bitowych TIFF-ów prezentujemy na poniższym wykresie.

Porównując powyższy wykres z analogicznym z testu Olympusa E-PL2 daje się zauważyć, że nowy PEN ma faktycznie niewielką przewagę. Przyglądając się dokładniej poszczególnym składowym widać, że za ten stan rzeczy odpowiada głównie składowa niebieska, która w E-PL2 przyjmuje wyraźnie wyższe wartości w stosunku do pozostałych i jednocześnie wyższe niż w przypadku E-P3. W przypadku tego ostatniego, na wyższych czułościach składowe czerwona i zielna przyjmują większe wartości niż w E-PL2. Jak było jednak widać przed chwilą, w praktyce to jednak E-P3 wydaje się wypadać lepiej podczas wzrokowej oceny poziomu szumu na surowych zdjęciach.

Wyraźna przewaga Panasonika przy porównywaniu wycinków jest również widoczna w liczbach. Wystarczy niemal rzut oka na wykresy dla obu aparatów by zauważyć, że G3 zanotował wyraźnie niższe wartości. Przy porównywaniu wykresów dla E-P3 i NX100 widać podobny poziom na niższych czułościach. W miarę wzrostu czułości różnie rozkładają się wkłady poszczególnych składowych, zatem trudno zrobić proste porównanie. Przy ISO 6400 jednak przewaga E-P3 nad NX100 jest wyraźnie widoczna.

Łatwo zauważyć, że na powyższym wykresie nie widać punktów dla składowej czerwonej i niebieskiej przy ISO 12800. Nie zmieściły się one bowiem w prezentowanym zakresie, którego górną granicę ograniczyliśmy do 14% aby zachować czytelność wykresu dla niższych czułości. Dla ISO 12800 składowa czerwona osiągnęła wartość około 15%, a niebieska niemal 19%.

Tradycyjnie na koniec części dotyczącej szumu na surowych plikach prezentujemy również wykres przedstawiający pomiary przeprowadzone na RAW-ach przekonwertowanych do 48-bitowych TIFF-ów. Praktycznie rzecz biorąc potwierdzają one to, co do tej pory powiedzieliśmy. W tym przypadku dla ISO 12800 składowe czerwona i niebieska nie zmieściły się w prezentowanym zakresie. Ta pierwsza wyniosła nieco ponad 11%, a druga nieznacznie powyżej 13%.

Darki

Sprawdźmy teraz, jak Olympus E-P3 zachowuje się pod względem prądu ciemnego. Jego poziom testujemy na podstawie zdjęć wykonanych z 3-minutową ekspozycją bez dopływu światła. Zdjęcia wykonujemy zarówno w formacie JPEG jak i RAW. Te pierwsze prezentujemy w postaci, w jakiej zostały zapisane przez aparat. Surowe pliki natomiast, wywołujemy programem dcraw do postaci czarnobiałej bez interpolacji. Uzyskane w ten sposób pliki TIFF konwertujemy do formatu GIF, dobierając zakres w taki sposób, aby najlepiej zobrazować generujący się na matrycy szum. W przypadku E-P3 zakres ten wynosi od 0 do 255. Identyczny zakres został również odłożony na poziomej osi histogramów wykonanych na podstawie surowych plików. Maksymalne wartości na osi pionowej wynoszą 100.000 zliczeń.

RAW
ISO	Dark Frame	Crop	Histogram
200
400
800
1600
3200
6400

W przypadku testu Olypmusa E-PL2, na darkach bardzo wyraźnie widoczny był typowy banding. W E-P3 go nie widać, aczkolwiek daje się łatwo zauważyć inne niejednorodności. W szczególności matryca mocniej szumi po prawej stronie, co jest najprawdopodobniej spowodowane grzejącą się elektroniką aparatu.

Histogramy nie mają niestety typowego gaussowskiego rozkładu. Widać, że przy wzroście czułości histogram jest coraz bardziej przesunięty w lewą stronę i praktycznie od ISO 1600 widzimy jedynie jego prawą połowę. Zarówno owo przesunięcie, jak i nieregularny kształt histogramów (szczególnie zastanawiający jest charakterystyczny pik, który pojawia na wyższych czułościach) wskazują na zwiększającą się redukcję sygnału ze wzrostem czułości, czyli innymi słowy programową ingerencję w surowe pliki.

Brak surowego darka dla ISO 12800 wynika z faktu, że z niewyjaśnionych przyczyn przy każdej próbie jego wykonania (a podjęliśmy ich trzy) zapisywał się w niekompletny bądź uszkodzony sposób.

Potwierdzeniem wniosków wyciągniętych na podstawie histogramów są również wartości średniego poziomu sygnału i odchylenia standardowego, które w wyniku ingerencji straciły swoje statystyczne znaczenie. Wartości te prezentujemy w tabelce poniżej i widać z nich wyraźnie, że z wyjątkiem ISO 200 (dla którego redukcja sygnału jest najniższa) dla pozostałych czułości poziom odchylenia standardowego jest wyższy od średniej wartości sygnału.

Zaprezentowane poniżej darki w formacie JPEG jeszcze wyraźniej niż surowe pliki pokazują niejednorodności szumu na matrycy. Nietrudno zauważyć „świecenia” na sporym obszarze w prawej części kadru.

JPEG
ISO	Dark Frame	Crop
200
400
800
1600
3200
6400
12800